(Alexander Hurst – Theguardian)
Autori Alexander Hurst, i cili ka qenë gjithmonë kundër politikave të ashpra shtrënguese, e përshkruan Francën si një paradoks. Me një borxh publik që arrin në 114% të PBB-së dhe një deficit buxhetor prej 5.8% të PBB-së, vendi vazhdon të ketë një nivel shpenzimesh dhe taksash ndër më të lartat në botë. Shpenzimet publike arrijnë në 57.3% të PBB-së, të ardhurat nga taksat në 51.4%, dhe shpenzimet sociale tejkalojnë çdo fqinj evropian.
Megjithatë, perceptimi i përgjithshëm është se shërbimet publike po përkeqësohen. Mjekët dhe infermierët flasin për mungesë personeli në spitale publike; banorët e zonave rurale për mbylljen e linjave hekurudhore; studentët dhe akademikët për mungesë burimesh në universitete dhe kërkime. Disa probleme nuk janë vetëm financiare: kufizimet për pranimin në shkollat mjekësore, të cilat u hoqën vetëm në vitin 2020, kanë lënë pas një mungesë të theksuar mjekësh. Ndërkohë, urbanizimi është rritur nga 76% në 82% në 25 vitet e fundit, duke e bërë të shtrenjtë ruajtjen e shërbimeve në fshatra që po zbrazen. Shumica e francezëve duan më shumë decentralizim, pasi politika e përqendruar në Paris shihet si problem.
Pavarësisht këtyre shpenzimeve të larta, “nuk ka para të mjaftueshme për askënd”, ndërkohë që borxhi dhe deficiti rriten në nivele të paqëndrueshme.
Debati politik që po trondit qeverinë
-
E djathta ekstreme fajëson emigracionin dhe përhap narrativën e rreme se azilkërkuesit rëndojnë shërbimet publike.
-
Kryeministri centrist François Bayrou propozon shkurtime me vlerë 44 miliardë euro në vit, përfshirë edhe idenë e çuditshme për të hequr dy festa zyrtare.
-
E majta kërkon një taksë mbi pasurinë, por në praktikë kjo mund të prekë edhe të ardhurat mbi 20,584 € në vit, duke ngarkuar me burokraci sipërmarrësit, të vetëpunësuarit dhe bizneset e vogla.
Më 8 shtator, Bayrou do të përballet me një votëbesim që mund të rrëzojë qeverinë, por në këtë debat askush nuk po flet hapur për faktin që 211 miliardë euro në vit shpenzohen për të subvencionuar bizneset që krijojnë vende pune, në një vend ku pushimi nga puna është i vështirë dhe i kushtueshëm.
Franca ka një treg pune të ngurtë: periudhat e njoftimit mund të zgjasin 2–3 muaj, papunësia është mbi mesataren e BE-së dhe pagat rriten shumë ngadalë. Për të kompensuar këtë, shteti shpenzon më shumë për subvencione pune sesa për arsimin. Një model i ngjashëm me “flexicurity” daneze, që kombinon fleksibilitetin në punësim me siguri sociale, do t’i lejonte Francës të lironte një pjesë të këtyre fondeve për shëndetësi, arsim dhe energji të gjelbër.
Pse ndërhyrja shtetërore ka ende vlerë
Sipas Hurst, modeli francez i ndërhyrjes së fortë të shtetit nuk është i gabuar. Pikërisht falë tij, Franca ka një ekonomi të plotë që mbulon nga bujqësia deri te inteligjenca artificiale. Në një botë ku SHBA dhe Kina lidhin politikën me ekonominë dhe nuk hezitojnë të përdorin çdo mjet në favor të interesave të tyre, kapitalizmi ka nevojë për drejtim. Pa të, ndodhim para situatash absurde, siç janë qendrat e të dhënave që ndërtohen në vende ku furnizohen me gaz e ujë, në vend që të përqendrohen në Islandë, ku energjia gjeotermale është e bollshme.
Problemi i përmasave dhe roli i BE-së
Franca, si çdo shtet tjetër evropian, është shumë e vogël për të mbrojtur ekonominë e saj nga jashtë. Vetëm BE-ja mund të ndërtojë këto “mure mbrojtëse”. Europa nuk mund të funksionojë më sipas rregullave të vjetra në një botë ku fuqia mbizotëron mbi marrëveshjet. Por BE-ja mund të ketë sukses nëse adopton një qasje “franceze”:
-
jo vetëm Franca, por e gjithë BE-ja ka nevojë për taksë mbi pasurinë;
-
jo vetëm agjencia franceze e hapësirës, por Agjencia Evropiane e Hapësirës duhet të financohet më shumë;
-
jo vetëm Franca, por e gjithë Europa duhet të investojë në energjinë e rinovueshme dhe pavarësinë energjetike.
Sipas autorit, kjo nuk do të ndodhë pa shtytjen e Francës. Për këtë, vendi ka nevojë për një ekonomi funksionale dhe një klasë politike që flet hapur për problemet, në vend që të merret me shfajësime, manovra politike apo recetat e vjetra.
