Një studim i ri tregon se mali Everest është deri në 50 metra më i lartë se sa do të ishte normalisht, për shkak të një lumi që po gërryen shkëmbinjtë dhe dheun në bazën e tij, duke kontribuar në rritjen e tij. Humbja e masës tokësore në pellgun e lumit Arun 75 km (47 milje) larg po bën që maja më e lartë në botë të rritet deri në 2 mm në vit, thanë studiuesit e Kolegjit Universitar të Londrës (UCL).
Presioni nga përplasja e pllakave indiane dhe euroaziatike 40-50 milionë vjet më parë formoi Himalajet dhe tektonika e pllakave mbetet arsyeja kryesore për rritjen e vazhdueshme të tyre. Por, rrjeti i lumit Arun është një faktor kontribues i këtij ndryshimi. Ndërsa Arun rrjedh nëpër Himalajet, ai gërmon materiale, shtrati i lumit në këtë rast, nga korja e Tokës. Kjo zvogëlon forcën në mantel (shtresa tjetër nën kore), duke bërë që korja e holluar të përkulet dhe të notojë lart.
Është një efekt i quajtur rikthim izostatik. Hulumtimi, i botuar në Nature Geoscience, shton se kjo forcë shtytëse lart po bën që Everesti dhe majat e tjera fqinje, duke përfshirë majat e katërta dhe të pesta më të larta në botë, Lhotse dhe Makalu, të lëvizin lart.
“Mali Everest dhe majat e tij fqinje po rriten sepse rikthimi izostatik po i ngre më shpejt se sa po i dëmton erozioni. Ne mund t’i shohim ata duke u rritur me rreth dy milimetra në vit duke përdorur instrumentet GPS dhe tani kemi një kuptim më të mirë të asaj që e shtyn atë”, tha Dr. Matthew Fox, bashkëautor i studimit.
Everesti qëndron në kufirin midis Kinës dhe Nepalit dhe pjesa veriore e tij është në anën kineze. Lumi Arun rrjedh nga Tibeti në Nepal dhe më pas bashkohet me dy lumenj të tjerë për t’u bërë Kosi i cili më pas hyn në Indinë veriore për të takuar Gange. Është një lumë shumë i lartë që prodhon baltë, duke pasur parasysh pjerrësinë e maleve nëpër të cilat rrjedh dhe forcën që ka, duke e lejuar atë të gdhendë kaq shumë shkëmbinj dhe në rrugën e tij. Por, studiuesit e UCL thonë se ka shumë të ngjarë që ka fituar fuqinë e saj të vërtetë kur “kapi” një lumë tjetër ose trup ujor në Tibet 89,000 vjet më parë, që në shkallën kohore gjeologjike është një ngjarje e fundit.
E keni lexuar? Piktura e gjetur nga tregtari i mbeturinave në bodrum është nga Pablo Picasso, pohojnë ekspertët
“Lartësia e ndryshimit të malit Everest vërtet nxjerr në pah natyrën dinamike të sipërfaqes së Tokës. Ndërveprimi midis erozionit të lumit Arun dhe presionit në rritje të mantelit të Tokës i jep malit Everest një nxitje, duke e shtyrë atë më lart se sa do të ishte ndryshe”, tha Dr. Xu Han, akademik.
Studimi thotë se lumi Arun ka shumë të ngjarë të ketë fituar kapacitetin për të gdhendur një sasi të jashtëzakonshme gurësh dhe materialesh të tjera pasi kapi një lumë tjetër, ose sistem ujor në Tibet. Profesor Hugh Sinclair, i cili nuk ishte i përfshirë në studim, tha se procesi themelor i identifikuar nga studiuesit ishte krejtësisht i arsyeshëm. Por, shtoi ai, sasitë e sakta dhe afatet kohore të prerjes së lumit, ose se si lumi bie poshtë në shtratin e tij dhe thellon kanalin e tij, si dhe ngritja pasuese e sipërfaqes së majave përreth kishte paqartësi të mëdha.
“Parashikimi i rrjedhës së ujëmbledhësve kaq të mëdhenj si përgjigje ndaj kapjes së kullimit (një lumë kap një lumë ose liqen tjetër) është sfidues”, tha ai.
Kjo pasiguri është diçka që autorët e kanë pranuar në studim.
Sipas Prof Sinclair, distanca mbi të cilën ngrihen malet nga një pikë e erozionit intensiv të lokalizuar është jashtëzakonisht e vështirë të parashikohet.
“Megjithatë edhe duke marrë parasysh këto rezerva, mundësia që disa nga lartësitë e jashtëzakonshme të Everestit të lidhen me lumin, përfaqëson një pasqyrë emocionuese”, shtoi ai.
