Në botën e artit bashkëkohor, kufijtë e krijimtarisë njerëzore po sfidohen nga prania e inteligjencës artificiale (AI). Sot, AI përdoret për të krijuar piktura, imazhe, madje edhe skulptura, disa prej të cilave janë shitur për mijëra dollarë. Kjo ngre pyetjen: a duhet të rishqyrtojmë përkufizimin tonë për artin?
Një shembull i veçantë që ilustron këtë fenomen është Ai-Da, robotja e parë humanoide artiste. Me kamerat e vendosura në sytë e saj, Ai-Da krijon portrete dhe vepra të tjera që, sipas kritikëve, konkurrojnë me ato të artistëve njerëzorë. Ekzistenca e saj ngre çështje për të rikonceptuar se kush, apo më saktë çfarë, mund të jetë krijues i artit. A përbën arti i saj një kërcënim për kreativitetin njerëzor apo një hapje të re për eksplorim artistik?
Ky transformim në artin e sotëm mund të krahasohet me momentin historik të Marcel Duchamp, i cili ekspozoi një urinor si vepër arti në vitet 1900, duke sfiduar nocionet tradicionale për artin si bukuri dhe teknikë. Filozofja Alice Helliwell argumenton se, po të pranojmë që vepra të tilla mund të jenë art, nuk mund të përjashtojmë një krijim nga AI. Ndërsa historia ka treguar se arti është gjithmonë në fluks edhe arti i AI mund të shihet si pasqyrë e epokës sonë të teknologjisë dhe kulturës digjitale.
AI si katalizator për krijimtarinë e re
Pavarësisht frikës për “fundin e artit”, siç e quan Marcus du Sautoy, profesor i Universitetit të Oksfordit, AI mund të veprojë si një aleat i fuqishëm për kreativitetin njerëzor, duke na ndihmuar të dalim nga modelet dhe stilet e njohura. Një shembull historik i një ndryshimi të tillë është shpikja e fotografisë, që nuk zëvendësoi pikturën, por e katalizoi atë drejt abstraksionit dhe zhvillimit të artit modern.
Kush e zotëron krijimtarinë?
Krijimtaria është shpesh e ndërlidhur me përvojën e jetës dhe emocionet njerëzore, por me teknologji si Ai-Da, ky përkufizim mund të jetë i diskutueshëm. Krijuesit e saj argumentojnë se veprat e prodhuara nga AI përmbushin kriteret për të qenë të vlefshme, befasuese dhe të reja, të gjitha cilësitë e artit të vërtetë, sipas definicionit të studiueses Margaret Boden.
Megjithatë, çështja e autorësisë mbetet një sfidë. Një pjesë e artistëve dhe muzikantëve, të cilët kanë përdorur AI për krijime, po kërkojnë që të kenë më shumë kontroll mbi veprat e tyre. Projekti Spawning AI, për shembull, u krijua për të ndihmuar artistët të mbrojnë të drejtën e autorësisë dhe përdorimin e të dhënave të tyre nga algoritmet.
Sfida e makinave kreative
Ndonëse krijimtaria e AI-së është e sofistikuar, disa mendojnë se mungesa e qëllimit dhe përvojës njerëzore mund të kufizojë aftësinë e saj për të krijuar art të mirëfilltë. Për du Sautoy, AI-ja thjesht vazhdon një traditë të bazuar në veprat e tjera që i kanë paraprirë, duke mos krijuar diçka “nga asgjëja” si një magjistar, por duke u bazuar në njohuritë e koduara të krijuesve të saj.
E ardhmja e artit dhe Inteligjencës Artificiale
Në të ardhmen e afërt, artet e krijuara nga AI do të përfaqësohen gjithnjë e më shumë, madje do të kenë galeri të dedikuara, siç është planifikuar të ndodhë në Los Angeles vitin e ardhshëm. Për të tjerë, përfshirja e teknologjisë në art paraqet një mënyrë për të eksploruar dhe për të krijuar mundësi të reja.
Përfundimisht, arti është në syrin e shikuesit dhe AI ofron një mundësi për ta parë artin në mënyra të reja. Pavarësisht nëse krijimtaria e AI është artistike apo jo, ajo mbetet një hapësirë e re dhe intriguese që kërkon zbulim dhe ndarje me botën.
