Gjenerata Z i referohet individëve të lindur midis viteve 1996 dhe 2010. Ata përbëjnë brezin e dytë më të ri, midis Mijëvjeçarëve (Millennials) dhe Gjeneratës Alfa.
Identiteti i këtij brezi është formësuar nga epoka dixhitale, ankthi klimatik, ndryshimet ekonomike dhe pandemia e COVID-19.
Gen Z njihet si brezi i parë “i lindur dixhitalisht”, ata që janë rritur me internetin si pjesë natyrale të jetës së përditshme.
Në vitet e fundit, një debat i gjerë ka marrë hov në lidhje me ndikimin e mediave sociale në shëndetin mendor të të rinjve. Për Gen Z, rrjete si TikTok, Instagram dhe Snapchat nuk janë më vetëm forma argëtimi, por pjesë e pandashme e identitetit, marrëdhënieve dhe vetëvlerësimit të tyre.
Por sa i madh është në të vërtetë ndikimi i këtyre platformave?
Dhe a mund të konsiderohen ato një faktor kyç në rritjen e rasteve të depresionit dhe ankthit?
1. Gen Z dhe “fëmijëria e humbur”
Të rriturit që kanë kaluar fëmijërinë pa rrjete sociale shpesh shprehin nostalgji për atë periudhë.
Ndërkohë, shumë të rinj të Gen Z ndihen ndryshe: mbi 40% e adoleshentëve amerikanë shprehen se do të donin që Snapchat dhe TikTok të mos ishin shpikur kurrë.
Në Mbretërinë e Bashkuar, më shumë se gjysma e vajzave adoleshente do të dëshironin të kishin kaluar adoleshencën pa internet.
Ky fenomen nuk lidhet thjesht me nostalgjinë, por me ndikimin e thellë që rrjetet sociale kanë në përvojën e fëmijërisë, identitetin personal dhe shëndetin mendor të të rinjve.
2. Argumentet PRO: Rrjetet sociale si faktor në krizën e shëndetit mendor
Njëra palë e debatit argumenton se rritet e shpejta të rasteve të depresionit, ankthit dhe tentativave për vetëvrasje te të rinjtë përkojnë me shpërthimin e përdorimit të rrjeteve sociale.
Sidomos vajzat adoleshente duken më të ndjeshme ndaj efekteve negative.
Disa prej faktorëve të lidhur drejtpërdrejt me përdorimin intensiv të mediave sociale përfshijnë:
-
presionin për të dukur mirë;
-
krahasimet e vazhdueshme me të tjerët;
-
bullizmin online;
-
ekspozimin konstant ndaj standardeve joreale.
Sipas studimeve, Gen Z kalon disa orë në ditë në platforma sociale. Edhe pse kjo mund të duket e padëmshme, efekti kumulativ ndikon ndjeshëm në mirëqenien emocionale, duke krijuar një brez që shpesh ndjehet i vetmuar, i pasigurt dhe i frikësuar nga imazhi i tij online.
3. Argumentet KUNDËR: Nuk janë vetëm rrjetet sociale
Pala tjetër e debatit thekson se nuk ekzistojnë prova të qëndrueshme që rrjetet sociale janë shkaku kryesor i problemeve të shëndetit mendor.
Shumë studime ofrojnë rezultate kontradiktore, madje disa nuk gjejnë asnjë lidhje mes përdorimit të rrjeteve sociale dhe humorit negativ.
Sipas këtij qëndrimi, rritja e rasteve të depresionit mund të lidhet edhe me faktorë të tjerë si:
-
trauma të hershme,
-
presion ekonomik,
-
ndryshime kulturore,
-
raportim më i hapur dhe i shpeshtë i problemeve mendore.
Prandaj, zgjidhja nuk qëndron në ndalimin e rrjeteve sociale, por në ofrimin e mbështetjes së qëndrueshme psikologjike dhe edukimit për mirëqenie mendore.
4. Statistika që shqetësojnë
-
Vetmia: Para epokës së rrjeteve sociale, rreth 20% e adoleshentëve raportonin ndjenja vetmie; sot kjo shifër ka kaluar 35% në SHBA.
-
Depresioni dhe ankthi: Sipas CDC, depresioni tek vajzat e reja të Gen Z është rritur me mbi 50% që nga viti 2010.
-
Tentativat për vetëvrasje: Janë në nivele më të larta krahasuar me brezat e mëparshëm, veçanërisht tek përdoruesit e rregullt të rrjeteve sociale.
-
Presioni kulturor dhe social: Vajzat raportojnë më shumë stres lidhur me pamjen, krahasimet sociale dhe ndjekjen e trendeve virale.
Edhe pse rrjetet sociale nuk janë shkaku i vetëm, ato përforcojnë stresin dhe pasiguritë e të rinjve, duke ndikuar drejtpërdrejt në përvojën e tyre të adoleshencës.
5. Pikat e përbashkëta
Pavarësisht qëndrimeve të ndryshme, ekziston një dakordësi mbi disa çështje themelore:
-
është thelbësore të dëgjohet zëri i vetë adoleshentëve;
-
nuk duhet demonizuar një brez i tërë;
-
nevojitet arsimim për përdorim të vetëdijshëm të rrjeteve sociale;
-
kërkohen më shumë kërkime shkencore dhe politika mbështetëse reale për shëndetin mendor.
6. Në përfundim: kush ka të drejtë?
Debati mbetet i hapur. Rrjetet sociale nuk janë neutrale, ato formësojnë mënyrën si Gen Z percepton veten dhe botën.
Megjithatë, problemet e shëndetit mendor kanë një gamë të gjerë shkaktarësh, që përfshijnë faktorë socialë, ekonomikë dhe emocionalë.
Zgjidhja nuk qëndron në ndalimin e teknologjisë, por në edukimin për përdorim të ndërgjegjshëm dhe në krijimin e një sistemi mbështetës për mirëqenien mendore të të rinjve.
Në një botë ideale, Gjenerata Z mund të ketë një fëmijëri të balancuar, ku teknologjia është mjet zhvillimi, jo pengesë për mirëqenie.