Nga Albana Laknori, Eksperte e Pronësisë Intelektuale dhe Industriale
Përdorimi dhe abuzimi i të drejtave të pronësisë intelektuale për të arritur objektiva të tjera përveç mbrojtjes se të drejtave që kishin për qëllim fillimisht, nuk është diçka e re. Megjithatë, në të gjitha këto, ndërveprimi midis pronësisë intelektuale dhe privatësisë është padyshim një fushë në zhvillim dhe ende e pashkelur.
Një histori që bashkon një nga aktorët më të njohur italianë, Raul Bova, si dhe thashethemet, mbrojtjen e privatësisë dhe ligjin e markave tregtare, sapo ka dalë nga vapa e verës.
Çështja kryesore që ngrihet është: A mund të shërbejë një regjistrim i markës tregtare për të parandaluar përhapjen e mesazheve zanore që një personazh i famshëm i dërgoi një modeleje me të cilën kishte një aferë?
Le të fillojmë me faktet: anën “romantike” të gjërave, përpara se të kalojmë te iniciativat e pronësisë intelektuale që avokatët e aktorit kanë ndërmarrë për të mbrojtur privatësinë e tij.
Historia verore e Raoul Bova
Raoul Bova është një nga aktorët më të njohur në Itali, i cili ka luajtur në dhjetëra filma të suksesshëm (duke përfshirë prodhime ndërkombëtare “Under the Tuscan Sun” dhe “The Tourist”) dhe seriale televizive seriali i gjatë “Don Matteo”, ku Bova luan rolin e një prifti katolik me një “tendence” për zgjidhjen e krimeve.
Në aspektin personal, në vitin 2013, Bova filloi një lidhje me aktoren dhe modelen spanjolle Rocío Muñoz Morales, me të cilën ka dy fëmijë.
Megjithatë, disa javë më parë, përralla mori fund papritur, kur u përhap lajmi se Bova ishte takuar me modelen Martina Ceretti në një hotel në Milano (jo domosdoshmërisht vetëm për të diskutuar kthesën e radhës në Don Matteo, shpjegon Merpel), pasi shkëmbyen mesazhe direkte në Instagram për disa vjet (dhe pastaj thonë se dashuria dhe letrat e dashurisë kanë vdekur?!).
Megjithatë, kjo nuk është e gjitha. Së bashku me historinë, u shfaqën edhe mesazhet audio në WhatsApp që Bova i dërgoi Cerettit pas natës së tyre së bashku.
Këto mesazhe audio kanë qenë objekt talljeje në Itali, pasi Bova iu drejtua Cerettit duke përdorur shprehje si “Buongiorno essere speciale dal sorriso meraviglioso e dagli occhi spaccanti” (mbiemri ‘spaccante’ / ‘spaccanti’ nuk ekziston në italisht, prandaj edhe tallja), që përkthehet përafërsisht si “Mirëmëngjes qenie speciale me një buzëqeshje të mrekullueshme dhe sy depërtues”.
Që atëherë, nuk ka kaluar asnjë ditë pa ndonjë kthesë të papritur në ngjarje, duke filluar nga përpjekjet për të shantazhuar Bovën te pretendimi i aktorit se ai kishte qenë beqar prej dy vitesh kur ndodhi e gjithë kjo, nga mohimi i kësaj nga partnerja e tij spanjolle te çështjet e kujdestarisë së fëmijëve të tyre, dhe më pas punësimi nga Bova i ish-vjehrrës së tij (një nga avokatet më të njohura të divorceve në Itali), e cila kishte shkruar një letër të hapur vite më parë duke e quajtur atë një “genero degenerato” (“dhëndër i degjeneruar”), si avokat të tij.
Natyrisht, gjatë javëve të fundit, Bova ka ndërmarrë disa nisma ligjore për të ndaluar përhapjen, ndër të tjera, të mesazheve të tij audio, duke përfshirë edhe përmes veprimeve penale, kërkesave drejtuar Autoritetit Italian të Mbrojtjes së të Dhënave dhe tani… edhe ligjit të pronësisë intelektuale.· Aplikimet për markë tregtare ‘OCCHI SPACCANTI’· Në të vërtetë, siç raportoi Corriere della Sera, më 5 gusht të kaluar, Raoul Bova paraqiti dy aplikime për markë tregtare për mallra dhe shërbime në klasat 3, 16, 18, 25, 29, 30, 31, 32, 33, 35, 38 dhe 41 pranë Zyrës Italiane të Patentave dhe Markave Tregtare (UIBM):
· • ‘OCCHI SPACCANTI’ (sy depertues, aplikimi për markë tregtare me fjalë në italisht Nr. 302025000125731 (në ekzaminim nga UIBM), dhe· • ‘BUONGIORNO ESSERE SPECIALE DAL SORRISO MERAVIGLIOSO E DAGLI OCCHI SPACCANTI’ ( Miredita qenie speciale, me nje buzeqeshje te mrekullueshme e sy depertues), aplikimi për markë tregtare me fjalë në italisht Nr. 302025000125824 (i publikuar).· Siç është shpjeguar nga Corriere della Sera, aplikimet motivohen nga dëshira e Raoul Bova-s për të ndaluar përhapjen e mesazheve të tij audio në WhatsApp.· Pavarësisht se aplikimi për ‘BUONGIORNO ESSERE SPECIALE DAL SORRISO MERAVIGLIOSO E DAGLI OCCHI SPACCANTI’ është publikuar tashmë nga UIBM, duke kaluar kështu vlerësimin ex officio bazuar në baza absolute për refuzim, a do të ketë (dhe duhet) sukses aktori në (1) marrjen e regjistrimeve të tij dhe, mbi të gjitha, (2) zbatimin e tyre?
Të dyja pyetjeve mund t’u jepet përgjigje negative, të paktën në një kuptim të përgjithshëm. Le të shohim pse.
Aplikimet…
Së pari, lind pyetja nëse regjistrimet duhet të miratohen. Të dyja duken problematike nga perspektiva e disa bazave absolute, duke përfshirë dallueshmërinë dhe politikën publike (Nenet 13 dhe 14 të Kodit Italian të Pronësisë Intelektuale). Mund të ngrihen edhe çështje të keqbesimit (Neni 19 i Kodit).
A perceptohet nga konsumatorët një frazë si ‘BUONGIORNO ESSERE SPECIALE DAL SORRISO MARAVIGLIOSO E DAGLI OCCHI SPACCANTI’ si një element i natyrshëm (të mos harrojmë se audiot jane publikuar vetëm kohët e fundit, kështu që çdo dallueshmëri e mundshme e fituar përmes përdorimit duket jashtë diskutimit) tregues i origjinës?
Kjo duket e dyshimtë, siç na tregon edhe jurisprudenca, mbi frazat dhe sloganet. Mund të kujtojmë se kohët e fundit Gjykata e Përgjithshme vendosi që sllogani ‘ANIJE LUFTARAKE RUSE, SHKO P…..U’ (fuck off) nuk mund të regjistrohej si markë tregtare e BE-së për shkak të mungesës së dallueshmërisë [IPKat këtu]. Në nivelin EUIPO, ajo kërkesë ishte konsideruar gjithashtu problematike për shkak të shqetësimeve të politikave publike.
Për më tepër, referimet në pritje të çështjes Orwell para Bordit të Madh të EUIPO-s (‘1984’ dhe ‘FERMË KAFSHËSH’) ngrenë pyetjen nëse titujt duhet të jenë të regjistrueshëm si marka tregtare, duke përfshirë edhe çështje të politikës publike.
Në rastin e Bovës, a mund të konsiderohet në kundërshtim me politikën publike përdorimi i sistemit të markave tregtare për të mbrojtur privatësinë e dikujt dhe kështu të shtypë fjalën që dikush nuk dëshiron ta zbulojë?
Nëse bëjmë një paralele me të drejtën e autorit (të paktën siç synohet nga Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Evropian), përgjigjja mund të jetë po. Më vijnë ndërmend rastet Spiegel Online dhe Afghanistan Papers, si dhe vërejtjet e bëra nga Avokati i Përgjithshëm Szpunar në Opinionet e tij në të dyja referimet.
Megjithatë, shpresa mund të mos jetë humbur plotësisht për Raoul Bovën.
Disa vite më parë, për shembull, aktivistja suedeze Greta Thunberg njoftoi se do të paraqiste aplikime në EUIPO për të regjistruar frazën “TË PREMTE PËR TË ARDHMEN” për të parandaluar keqpërdorimet nga palët e treta. Një kërkim në bazën e të dhënave të EUIPO tregon se ajo mund të ketë pasur sukses.
Së fundmi, por jo më pak e rëndësishme, siç u përmend, mund të ketë edhe një këndvështrim të keqbesimit për t’u eksploruar. Siç e dinë lexuesit e fokusuar te markat tregtare, keqbesimi është bërë disi i kudondodhur ose – siç do të thoshte dikush në italisht – si “prezzemolo” (majdanoz): çdo paraqitje duket se shkaktohet nga një qëllim i keqbesimit! Kjo për shkak të ndërtimit (të fryrë) të nocionit të keqbesimit në jurisprudencën e gjykatave të BE-së, megjithëse jo vetëm.
Për shembull, në rastin e (pa) famshëm Vigeland, ndër të tjera, Gjykata e EFTA-s e konsideroi përpjekjen e Bashkisë së Oslos për të regjistruar veprat artistike të Gustav Vigeland si një shembull i keqbesimit, për shkak të përpjekjes për të shtypur lirinë e fjalës, duke i rikthyer veprat e domainit publik (për shkak të skadimit të të drejtës së autorit), nën mbrojtjen e PI-së përmes ligjit të markave tregtare.
… dhe zbatueshmëria e tyre
Edhe nëse Raoul Bova do të arrinte të siguronte markat e tij tregtare ‘OCCHI SPACCANTI’, a do ta ndihmonin këto regjistrime të parandalonte përhapjen e mesazheve të tij audio?
Kjo është pyetja e vërtetë, përgjigjja e së cilës mund të jetë negative. Nuk ka gjasa që gazetat dhe mediat që raportojnë dhe diskutojnë çështjen ta përdorin termin “OCCHI SPACCANTI” në kuptimin e markës tregtare.
