Arsimi gjithëpërfshirës synon të sigurojë mundësi të barabarta arsimore për nxënësit me aftësi të kufizuara duke i integruar ata në klasat e zakonshme së bashku me fëmijët e tjerë. Ndërsa parimet e barazisë dhe gjithëpërfshirjes drejtojnë këtë qasje, ajo paraqet sfida dhe përfitime. Ky artikull do të shqyrtojë sfidat me të cilat përballet zbatimi i arsimit gjithëpërfshirës në përgjithësi ku nxjerrë në pah përfitimet e rëndësishme për fëmijët me aftësi të kufizuar dhe problematikat që hasin këta fëmijë në Shqipëri.
Sfidat e Arsimit Gjithëpërfshirës
Zbatimi i arsimit gjithëpërfshirës ka sfidat e veta. Disa nga pengesat kryesore përfshijnë:
- Mungesa e burimeve : Arsimi gjithëpërfshirës kërkon burime të përshtatshme, duke përfshirë materiale të specializuara mësimore, shërbime të lira shkrimi , teknologji ndihmëse dhe personel mbështetës. Shumë institucione arsimore përpiqen të ndajnë burime të mjaftueshme për të përmbushur nevojat e ndryshme të studentëve me aftësi të kufizuara.
- Përgatitja dhe trajnimi i mësuesve : Edukatorët shpesh kërkojnë trajnim të specializuar dhe zhvillim të vazhdueshëm profesional për të përmbushur në mënyrë efektive nevojat e nxënësve me aftësi të kufizuara. Sigurimi që mësuesit janë të pajisur në mënyrë adekuate me njohuritë dhe aftësitë për të mbështetur nxënës të ndryshëm mund të jetë një sfidë e rëndësishme.
- Barrierat e qëndrimit : Qëndrimet negative dhe keqkuptimet për aftësitë e kufizuara mund të krijojnë pengesa për përfshirjen. Disa individë mund të kenë stereotipe ose paragjykime që pengojnë pranimin dhe integrimin e nxënësve me aftësi të kufizuara në klasat e zakonshme.
- Stigma sociale dhe pranimi i kolegëve : Studentët me aftësi të kufizuara mund të përballen me stigmë sociale dhe të përballen me sfida për t’u pranuar plotësisht nga bashkëmoshatarët e tyre. Ngacmimi dhe izolimi social mund të ndikojnë negativisht në përvojën e tyre arsimore dhe në mirëqenien emocionale.
Përfitimet e Arsimit Gjithëpërfshirës
Pavarësisht sfidave, arsimi gjithëpërfshirës ofron përfitime të shumta për studentët me aftësi të kufizuara:
- Arritjet akademike: Arsimi gjithëpërfshirës u ofron studentëve me aftësi të kufizuara akses në të njëjtat kurrikulë dhe mundësi arsimore si bashkëmoshatarët e tyre. Kur ka mbështetje dhe akomodime të përshtatshme, studentët me aftësi të kufizuara kanë potencialin për të arritur sukses akademik dhe për të arritur potencialin e tyre të plotë.
- Ndërveprimi dhe marrëdhëniet shoqërore : Arsimi gjithëpërfshirës nxit ndërveprimin social dhe zhvillimin e marrëdhënieve kuptimplote mes nxënësve me dhe pa aftësi të kufizuara. Studentët mësojnë nga njëri-tjetri, zhvillojnë ndjeshmëri dhe fitojnë një vlerësim më të thellë për diversitetin. Miqësitë e krijuara në mjedise gjithëpërfshirëse shpesh shtrihen përtej klasës, duke promovuar përfshirjen sociale dhe duke reduktuar izolimin.
- Vetë-avokimi dhe fuqizimi : Arsimi gjithëpërfshirës inkurajon studentët me aftësi të kufizuara që të bëhen vetë-avokatues, duke i fuqizuar ata të shprehin nevojat e tyre, të vendosin qëllime dhe të mbrojnë të drejtat e tyre. Kjo aftësi është jetike për udhëtimin e tyre të përjetshëm të lundrimit në kontekste arsimore, profesionale dhe personale.
- Rritja e aksesit në shërbimet mbështetëse : Arsimi gjithëpërfshirës mund të lehtësojë aksesin e përmirësuar në shërbimet mbështetëse brenda mjedisit të rregullt të klasës. Nxënësit me aftësi të kufizuara mund të marrin mbështetje të specializuar nga mësuesit, stafi mbështetës i të mësuarit dhe ofruesit e shërbimeve përkatëse, ndërkohë që mbeten pjesë e komunitetit të klasës gjithëpërfshirëse.
- Përgatitja për botën reale : Arsimi gjithëpërfshirës i përgatit studentët për realitetet e shoqërisë së larmishme që do të ndeshen si të rritur. Duke u ekspozuar ndaj aftësive dhe stileve të ndryshme të të mësuarit, studentët zhvillojnë pranimin, tolerancën dhe një kuptim më të thellë të botës që i rrethon.
Arsimi gjithëpërfshirës është një përpjekje komplekse dhe në zhvillim që kërkon angazhim, burime dhe përpjekje të vazhdueshme për të kapërcyer sfidat. Megjithatë, përfitimet e arsimit gjithëpërfshirës për studentët me aftësi të kufizuara janë të pamohueshme. Ai promovon arritjet akademike, ndërveprimin social, vetë-advokimin dhe zhvillimin e aftësive thelbësore të jetës. Duke përqafuar arsimin gjithëpërfshirës, institucionet arsimore krijojnë një mjedis që vlerëson diversitetin, nxit pranimin dhe pajis të gjithë studentët, pavarësisht nga aftësitë e tyre, për sukses në arsim dhe më gjerë.
Shkollat gjithëpërfshirëse dhe sfidat për fëmijët me aftësi të kufizuara në Shqipëri
Shkollat gjithëpërfshirëse janë ato shkolla ku fëmijët me aftësi të kufizuara mësojnë së bashku me fëmijët e tjerë.
Fëmijët shqiptar me aftësi të kufizuara intelektuale që ndjekin shkollat në vendin tonë kanë nevojë për libra të veçantë për t’i ndihmuar të mësojnë dhe të zhvillohen siç duhet, sidomos gjatë viteve të para të shkollës.
Por në Shqipëri, këto libra mungojnë në shkollat gjithëpërfshirëse. Kjo bën që fëmijët me aftësi të kufizuara intelektuale të hasin vështirësi për të ndjekur mësimet në të njëjtin ritëm me fëmijët e tjerë.
Në vitin 2021, ekspertë nga Shqipëria dhe Kosova krijuan një libër të ri mësimor të përshtatur për nevojat e këtyre fëmijëve.
Ministria e Arsimit në Shqipëri e miratoi përdorimin e këtij libri në shkolla të specializuara për fëmijë me aftësi të kufizuara. Por ekspertët dëshironin që libri të provohej edhe në shkollat gjithëpërfshirëse. Për shkak të mungesës së një marrëveshjeje për këtë çështje, libri ende nuk është përdorur në shkolla tona.
Historia e Edenit
Çdo mëngjes, Anis Gjoka e dërgon djalin e tij 7-vjeçar, Edenin, në qendrën Pro Pak në Tiranë, ku ai ndjek terapi për fëmijët me aftësi të kufizuara intelektuale. Kjo mbështetje është thelbësore për Edenin, i cili së fundmi ka filluar klasën e parë në një shkollë gjithëpërfshirëse.
Përdorimi i teksteve shkollore është një sfidë për Edenin, por prindërit dhe specialistët po punojnë për t’ia lehtësuar mësimin. Babai i Edenit tregon se i kanë blerë disa libra në formë pazelli, në mënyrë që ai të mësojë alfabetin dhe numrat përmes lojës, pasi është thuajse e pamundur të kapë ritmin me tekstet shkollore të zakonshme.
Flavia Shehu, terapiste e Fondacionit Shqiptar të Sindromës Down dhe e qendrës Pro Pak, është e specializuar në bërjen e informacionit më të aksesueshëm për fëmijët me aftësi të kufizuara intelektuale. Së bashku me ekspertë nga Shqipëria dhe Kosova, ajo zhvilloi një abetare posaçërisht për këta fëmijë. Në vitin 2021, kjo abetare i është dërguar Ministrisë së Arsimit për miratim.
Flavia tregon se teksti i abetares në shkolla është relativisht i ngarkuar dhe nuk i plotëson nevojat e fëmijëve me aftësi të kufizuara intelektuale. “Prandaj, ne kemi sjellë këtë tekst të thjeshtëzuar, i cili është më i përshtatshëm për kapacitetin intelektual dhe njohës të këtyre fëmijëve,” shpjegon ajo. “Kështu ata mund të ndihen sa më të barabartë me fëmijët e tjerë dhe të mos punojnë vetëm mbi plane individuale edukimi.”
Ministria e Arsimit e aprovoi pilotimin e abetares vetëm në disa shkolla speciale. Ekspertët prej tre vitesh kërkojnë që abetarja të përdoret edhe në shkollat gjithëpërfshirëse, por deri tani kjo kërkesë nuk është pranuar.
Specialistja Flavia Shehu shpjegon: “Ne kemi leje ta pilotojmë abetaren në shkolla speciale, por duam që ajo të përdoret edhe në të gjitha shkollat gjithëpërfshirëse. Kjo do të na ndihmonte të marrim mendime nga shumë mësues për ta përmirësuar tekstin dhe për ta bërë sa më të përsosur për fëmijët me aftësi të kufizuara.”
Edeni nuk është i vetmi fëmijë që përballet me këto sfida. Sipas të dhënave zyrtare, rreth 3,600 fëmijë me aftësi të kufizuara u regjistruan në arsimin fillor në Shqipëri në vitin shkollor 2022-2023.
Babai i Edenit rrëfen se abetarja e propozuar do t’i vinte në ndihmë djalit të tij dhe shumë fëmijëve të tjerë me aftësi të kufizuara intelektuale. Deri sa kjo të bëhet e mundur, familja e Edenit nuk ka zgjidhje tjetër përveçse të ndjekë terapi shtesë, me shpresën se shumë shpejt do të ketë një zgjidhje më të mirë.
