Andrew Harnik/Getty Images
Nga Prof.Dok. Arben Malaj
Presidenti i sapozgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, ka bërë një gamë të gjerë premtimesh ekonomike, shumë prej të cilave kërcënojnë të hedhin në erë deficitin dhe të nxisin inflacionin. Ato janë: shkurtimi i taksave, Rritja e disa tarifave dhe prekja e pavarësisë së bankës qendrore.
Por kufizimet e fuqishme institucionale, politike dhe ekonomike, së bashku me kapriçiozitetin e Trump, kanë nxitur mosmarrëveshje rreth asaj se sa të shqetësuar duhet të jemi.
Kur bëhet fjalë për vlerësimin e ndikimit të mundshëm ekonomik të administratës së ardhshme të Presidentit të zgjedhur të SHBA-së, Donald Trump, shqyrtimi i politikave të tij të propozuara është vetëm hapi i parë.
Po aq e rëndësishme është identifikimi i kontrolleve institucionale që mund të përballet dhe se si forcat politike dhe të tregut mund të kufizojnë ose ndryshojnë sjelljen e tij.
Një kufizim, thekson laureati i Nobelit, Joseph E. Stiglitz, qëndron në vetë Partinë Republikane të Trump.
- Trump dhe “miqtë e tij oligarkë” janë të përkushtuar të “ulin taksat për korporatat dhe miliarderët”.
- Por, shkurtimet e shpenzimeve nuk mund të kompensojnë realisht të ardhurat e humbura dhe Trump “nuk mund të shfuqizojë ligjet e aritmetikës”.
- Kjo do të thotë se ai do të jetë në gjendje të miratojë një ulje të taksave vetëm, nëse “skifterët e borxhit/senatorët dhe kongresmenët që nuk tolerojnë rritje te borxhit, (shënimi i autorit: kjo do të rrisë presionet për shkurtimin e shpenzimeve, sidomos të programeve sociale – shkurtime që mund të rritin pabarazine dhe do te radikalizojne jeten sociale)” të GOP bien dakord në masë të madhe për të rritur deficitin buxhetor.
Por, sië vëren Kenneth Rogoff i Universitetit të Harvardit, Trump mund të gjejë mënyra për të anashkaluar disa nga kufizimet me të cilat përballet – për shembull, në ndjekjen e tij për një ndikim më të madh mbi politikën monetare.
Trump ka qenë prej kohësh antagonist ndaj kryetarit të Rezervës Federale të SHBA, Jerome Poëell – së pari, për gjoja dështimin për të rritur normat e interesit aq shpejt sa për të luftuar inflacionin, dhe tani për uljen shumë ngadalë të normave.
Ndërsa Trump nuk mund të shkarkojë thjesht karrigen e Fed dhe “ëdo përpjekje serioze” për ta ndryshuar këtë do të “trondiste tregjet financiare”, Trump mund të ushtrojë presion mbi Fed në mënyra të tjera, si, duke emëruar një Komitet të Tregut të Hapur “në hije”.
Sylvester Eijffinger i Universitetit të Tilburgut dhe Edin Mujagic i Fondit të Investimeve Hoofbosch paralajmërojnë në mënyrë të ngjashme se pamundësia për të shkarkuar Poëell nuk do ta ndalojë Trumpin që të “ushtrojë presion publik ndaj bankës qendrore”.
Për më tepër, Trump do të jetë në gjendje të emërojë kryetarin e ardhshëm të Fed kur të përfundojë mandati i Poëell në gjysmën e parë të vitit 2026 dhe ai është praktikisht i garantuar të zgjedhë një “besnik që do të bëjë ofertën e tij”.
Duke pasur parasysh se pavarësia e bankës qendrore “mbetet një nga faktorët më të rëndësishëm në mbajtjen e ëmimeve të qëndrueshme dhe ekonominë në rrugën e duhur”, ata theksojnë se, “qëndrimi i Trump duhet të na shqetësojë të gjithëve”.
Nouriel Roubini i Universitetit të Nju Jorkut, megjithatë, ka besim në “kufizimet ekonomike, financiare dhe politike” me të cilat Trump ka të ngjarë të përballet nëse ai ndjek “propozimet e tij më radikale dhe të keq-këshilluara të politikave ekonomike”, duke përfshirë “ëdo përpjekje reale ose të kërcënuar” për të sfiduar” pavarësinë e Fed.
Në fund të fundit, parashikon ai, “idetë e mira duhet të kompensojnë efektet e atyre të këqija”, që do të thotë se “perspektiva afatshkurtër për ekonominë amerikane që shkon në vitin 2025 është relativisht e mirë”.
Por, edhe nëse Trump nuk sjell një krizë akute, shpjegon laureati i Nobelit Simon Johnson, ai do të dështojë të japë atë që “votuesit amerikanë u interesojnë vërtet”: punë të mira dhe një kosto më të ulët jetese.
Trump premtoi të përmirësojë jetën e punëtorëve, por ajo që do të ndodhë në të vërtetë është se :
- Të pasurit do të pasurohen,
- Më të pasurit do të pasurohen shumë,
- Gjithë të tjerët me shumë gjasa do të luftojnë
- a) me inflacion më të lartë,
- b) shkurtime të shërbimeve publike dhe
- c) efektet e negative të derregullimit absolut – eleminimi apo kufizimin maksimal të ndërhyrjeve të shtetit në ekonomi”.
Analiza e expertëve nga vendeve të tjera do të përqëndrohen në efektet pozitive apo risqet potenciale. Politikat ekonomike të presidentit Trump do të ndikojnë në ekonominë amarikanë, efekte që mund të “eksportohen lehtë: në vendet që i kanë SHBA-të partnerët e tyre tregtarë më të mëdhenj.
