Zhvendosja e vendeve të punës ndodh kur individët humbasin pozicionet e tyre për arsye që shpesh janë përtej kontrollit të tyre, si ndryshimet ekonomike apo ristrukturimet e kompanive. Por një faktor gjithnjë e më i rëndësishëm sot është inteligjenca artificiale (IA), e cila po transformon tregun e punës.
Në dekadat e fundit, automatizimi ka ngritur shqetësime për ndikimin e tij në punësim. Sot, me përparimin e IA-së, frika se “makinat do të marrin punën” po kthehet në realitet për shumë sektorë. Teknologjia po zhvillohet më shpejt sesa e parashikonin edhe vetë krijuesit e saj, duke i bërë punonjësit gjithnjë e më të pasigurt për të ardhmen.
Sipas një ankete të fundit, 89% e punonjësve shprehen të shqetësuar për sigurinë e tyre në punë për shkak të inteligjencës artificiale.
Çfarë është zhvendosja e punës nga IA?
Zhvendosja e vendeve të punës nga inteligjenca artificiale ndodh kur teknologjia automatizon detyrat që më parë kryheshin nga njerëzit. Edhe pse pothuajse çdo industri po ndikohet në një mënyrë apo tjetër, disa profesione janë më të ekspozuara se të tjerat.
Pozicionet që kërkojnë pak ndërveprim njerëzor janë më të lehta për t’u zëvendësuar, si futja e të dhënave, kontabiliteti, shërbimi ndaj klientit dhe administrata. Punët që mbështeten shumë te të dhënat janë më të rrezikuarat, pasi IA i kryen këto detyra më shpejt dhe me më pak gabime.
Në valën e fundit të automatizimit, vendet e punës në nivel fillestar dhe profesionet që kërkojnë përsëritje po përballen me rënie të ndjeshme. Edhe profesione dikur të mbrojtura, si inxhinierët e softuerëve, analistët financiarë, shkrimtarët apo studiuesit ligjorë, po përjetojnë shkurtime të ndjeshme.
Vetëm gjatë vitit 2025, më shumë se 80,000 persona janë prekur nga shkurtimet në sektorin e teknologjisë.
Inteligjenca artificiale dhe frika e punonjësve
Rritja e shpejtë e IA-së dhe automatizimi masiv po shkaktojnë pasiguri të ndjeshme tek punonjësit. Sipas Raportit të Ndërprerjeve të Inteligjencës Artificiale 2025, 43% e punonjësve thonë se njohin dikë që është pushuar nga puna për shkak të IA-së.
Raporti i Forumit Ekonomik Botëror tregon se ndërsa 77% e punëdhënësve planifikojnë të përmirësojnë aftësitë e punonjësve për t’u përshtatur me teknologjinë, 41% parashikojnë ulje të stafit si pasojë e automatizimit.
Një studim nga PwC zbulon se gati gjysma e drejtuesve të bizneseve (49%) e kanë integruar tashmë inteligjencën artificiale në strategjitë e tyre kryesore. Automatizimi po shtrihet në fusha si burimet njerëzore, përvoja e përdoruesit dhe shërbimet ndaj klientit duke ulur kostot, por edhe duke reduktuar vendet e punës.
Përtej frikës: përfitimet e mundshme të automatizimit
Edhe pse automatizimi sjell pasiguri, ai ofron edhe mundësi të reja. Ndërsa disa profesione po zëvendësohen, po krijohen vende pune që përqafojnë inteligjencën artificiale, por që nuk mund të zëvendësohen plotësisht prej saj.
Shembuj të tillë janë bujqësia, kujdesi shëndetësor dhe arsimi. Në këto fusha, IA mund të lehtësojë proceset, por ndërveprimi njerëzor mbetet i pazëvendësueshëm.
Në shëndetësi, për shembull, IA ndihmon në menaxhimin e pacientëve dhe analizën e të dhënave mjekësore, duke i lënë mjekëve më shumë kohë për kujdesin njerëzor. Në arsim, ajo mund të automatizojë vlerësimet dhe planifikimin, ndërsa mësuesit fokusohen te ndërveprimi dhe udhëzimi individual.
Çfarë pritet në vitin 2026 e më tej?
Ekspertët parashikojnë se inteligjenca artificiale mund të eliminojë deri në gjysmën e pozicioneve të nivelit fillestar në koorporata në vitet e ardhshme. Kjo e bën thelbësore nevojën për diversifikimin e aftësive dhe përshtatjen e vazhdueshme me teknologjinë.
Punonjësit e së ardhmes duhet të zhvillojnë aftësi të reja, përfshirë:
Mendimin krijues dhe analitik
Kuriozitetin dhe aftësinë për përshtatje
Lidershipin dhe qëndrueshmërinë emocionale
Njohuritë teknologjike dhe sigurinë kibernetike
Në vend që të konkurrojnë me inteligjencën artificiale, punonjësit duhet të mësojnë të bashkëpunojnë me të, duke e përdorur si mjet për të përmirësuar produktivitetin dhe efikasitetin.
Roli i punëdhënësve: si të zbutet pasiguria
Integrimi i IA-së kërkon transparencë dhe komunikim të qartë nga ana e kompanive. Punëdhënësit duhet të përfshijnë stafin në procesin e tranzicionit dhe të ofrojnë trajnime të vazhdueshme për zhvillimin e aftësive të reja.
Krijimi i rrugëve të brendshme të karrierës dhe mbështetja për punonjësit që duan të kalojnë në role të tjera është një strategji e rëndësishme për të ruajtur stabilitetin. Udhëheqësit që investojnë në edukim dhe rritje profesionale do të ndërtojnë ekipe më të qëndrueshme dhe më të përgatitura për të ardhmen.
Për një të ardhme të përmirësuar nga IA
Ndryshimet që po sjell inteligjenca artificiale janë të pashmangshme, por jo negative. Nëse menaxhohet me kujdes dhe bashkëpunim mes punëdhënësve dhe punonjësve, IA mund të bëhet aleate e njeriut, jo zëvendësuese e tij.
E ardhmja e punës do të kërkojë fleksibilitet, aftësi për të mësuar shpejt dhe qëndrueshmëri, por edhe një kulturë të re bashkëpunimi midis teknologjisë dhe njerëzve. Vetëm përmes këtij ekuilibri mund të ndërtojmë një treg pune më të qëndrueshëm dhe më inovativ në vitet që vijnë.
