Ekonomia botërore pret me frikë ardhjen e tarifave tregtare të Donald Trump. Trump qartazi i do detyrimet e importit dhe ka premtuar t’i rrisë ato për mallra nga Kina, Evropa, Meksika dhe madje edhe Kanadaja. Sa dëme do të shkaktojë kjo varet, jo vetëm nga shtrirja dhe madhësia e tarifave, por edhe nga qëllimi për të cilin janë vënë ato.
Ekonomistët nuk i pëlqejnë tarifat për një sërë arsyesh. Si të gjitha barrierat për shkëmbimet e tregut, ato krijojnë joefikasitet. Teoria ekonomike pranon se ky joefikasitet mund të kompensohet nga fitimet diku tjetër. Për shembull, tarifat mund të bëjnë diçka të mirë në prani të industrive foshnjore, përhapjes së njohurive, fuqisë monopole ose shqetësimeve të sigurisë kombëtare.
Edhe atëherë, do të argumentojnë ekonomistët, tarifat janë një instrument shumë i hapur. Në fund të fundit, një tarifë importi është një kombinim specifik i dy politikave të ndryshme: një taksë mbi konsumin e mallit të importuar dhe një subvencion prodhimi për furnizimin e tij të brendshëm, me norma të barabarta. Çdo objektiv ekonomik ose joekonomik mund të përmbushet në mënyrë më efektive duke zbatuar këto politika veçmas dhe me ritme të personalizuara, duke i synuar ato në rezultatet e dëshiruara më drejtpërdrejt. Për ekonomistët, tarifat janë një pistoletë e drejtuar në këmbët e veta.
Pikëpamja e Trump nuk mund të ishte më ndryshe. Në imagjinatën e tij, tarifat janë si një thikë e ushtrisë zvicerane, një mjet që mund të rregullojë njëkohësisht deficitin tregtar të Amerikës, të rrisë konkurrencën e saj, të nxisë investimet dhe inovacionin vendas, të mbështesë klasën e mesme dhe të krijojë vende pune në shtëpi.
Kjo pikëpamje është pothuajse me siguri fantastike. Tarifat do të kenë efekte shumë të pabarabarta në prodhimtarinë amerikane, duke përfituar disa, ndërsa do të dëmtojnë ata që varen nga inputet e importuara, ose tregjet e huaja. Edhe kur ato rrisin fitimet, nuk ka asnjë garanci se kjo do të çojë në më shumë investime në teknologji të reja, ose në krijimin e vendeve të punës. Korporatat që bëhen më të pasura mund të zgjedhin t’i shpërndajnë të ardhurat menaxherëve dhe aksionarëve të tyre në vend që të rrisin kapacitetin prodhues.
Nëse Trump këmbëngul në pikëpamjen e tij, lajmi i mirë, të paktën për pjesën tjetër të botës, është se kostot ekonomike do të përballohen kryesisht nga amerikanët. Kjo është një tjetër pasqyrë kyçe nga ekonomia: ashtu si përfitimet e hapjes ndaj tregtisë ndërkombëtare rriten kryesisht në vend, po ashtu rriten edhe kostot e shkaktuara nga proteksionizmi.
Prandaj, do të ishte një gabim tragjik që vendet e tjera të reagonin dhe të hakmerreshin me tarifat e tyre. Nuk ka asnjë arsye që ata të përsërisin gabimin e Trump dhe të rrisin rrezikun e një lufte tregtare në përshkallëzim.
Trump sigurisht që mund të adoptojë një qasje më të kufizuar. Ai shpesh ka bërë një rast më të ngushtë për tarifat, si një armë për të nxjerrë koncesione nga partnerët tregtarë. E rëndësishmja, ky refuzim i nënkuptuar i tarifave të përgjithshme duket se pasqyron gjithashtu pikëpamjen e të emëruarit të tij për sekretarin e Thesarit, Scott Bessent.
Për shembull, para zgjedhjeve, Trump kërcënoi Meksikën dhe Kanadanë me tarifa 25% nëse nuk arrinin të “sigurojnë kufijtë e tyre”. Në parim, kërcënime të tilla nuk kanë nevojë të kryhen nëse vendet e tjera përmbushin kërkesat e Trump.
Por, është e paqartë nëse përdorimi i kërcënimeve të tilla për të ndryshuar sjelljen e të tjerëve do të jetë efektiv. Kina, India dhe vende të tjera të mëdha nuk ka gjasa të preken prej tyre. Në çdo rast, tarifat janë një kërcënim i dobët, pavarësisht nëse dikush i shikon ato si një pistoletë me defekt apo një thikë të ushtrisë zvicerane. Në këndvështrimin konvencional, për shkak se tarifat janë të dëmshme për ekonominë vendase, atyre u mungon besueshmëria si ndëshkim për të tjerët. Nga këndvështrimi alternativ Trumpian, tarifat janë në thelb të dëshirueshme, që do të thotë se ato ka të ngjarë të përdoren pavarësisht nga çfarë bëjnë partnerët tregtarë. Ekziston një koncept i katërt, më realist i tarifave që ka qenë efektiv në disa raste kyçe. Mbrojtësit e kësaj perspektive i shohin tarifat si një mburojë pas së cilës politikat e tjera, kryesisht të brendshme, mund të funksionojnë në mënyrë më efektive. Tradicionalisht, ligjet tregtare i kanë lejuar vendet të përdorin tarifat për të mbrojtur sektorët, ose rajonet e cenueshme në kushte specifike, duke plotësuar në mënyrë efektive politikën e brendshme sociale. Në mënyrë të ngjashme, politikat e gjelbra shpesh kërkojnë disa barriera tregtare për t’i bërë ato ekonomikisht dhe politikisht të qëndrueshme, si në rastin e tarifave të karbonit të Bashkimit Evropian dhe kërkesat e përmbajtjes lokale të Aktit të SHBA-së për Reduktimin e Inflacionit. Në të gjitha këto raste, tarifat luajnë një rol mbështetës për politika të tjera që i shërbejnë një qëllimi më të gjerë dhe mund të jenë një çmim i vogël për t’u paguar për përfitimin më të madh.
Për fat të keq, Trump nuk ka ofruar një axhendë të brendshme të rinovimit dhe rindërtimit ekonomik në asnjë nga këto fusha, dhe tarifat e tij ka të ngjarë të qëndrojnë dhe të dështojnë vetë. Kur tarifat janë të moderuara dhe përdoren për të plotësuar një axhendë investimi vendase, ato nuk duhet të shkaktojnë shumë dëm; madje mund të jenë të dobishme. Kur ato janë pa dallim dhe nuk mbështeten nga politika të qëllimshme në vend, ato shkaktojnë dëm të konsiderueshëm dhe më shumë në vend se sa për partnerët tregtarë.
