Nga Prof.Dok. Arben Malaj
Bota përpiqet të ruajë njëfarë qëndrueshmërie ekonomike përballë pasigurive të shumta, ndersa raporti më i fundit i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), i publikuar në korrik 2025, sjell një tablo të përzier: (i) rritje e ngadaltë por më e mirë sesa parashikimet e mëparshme,(ii) inflacion ende i lartë në disa vende, dhe (iii) rreziqe të shtuara nga tensionet gjeopolitike dhe politikat tregtare.
Rritje, por jo siguri
FMN parashikon një rritje globale prej 3.0% për vitin 2025 dhe 3.1% për 2026, me një rishikim pozitiv krahasuar me parashikimet e prillit.
Kjo nuk është domosdoshmërisht një shenjë e qëndrueshmërisë së ekonomive, por një efekt i “paralajmërimit të tarifave” dhe përpjekjeve të bizneseve për të përshpejtuar aktivitetin përpara ndryshimeve të mundshme në politikën tregtare.
Pra, përpara se të vendosen tarifa të reja, ekonomitë po përpiqen të përfitojnë nga kushtet ekzistuese.
Në këtë sfond, kush fiton? Ekonomitë me financa publike të shëndosha dhe aftësi për të reaguar me politika fiskale aktive; dhe kush rrezikon të mbetet pas?
Ekonomitë në zhvillim që varen nga importet dhe tregjet e jashtme, si Shqipëria dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor.
Inflacioni: Një histori e pabarabartë.Inflacioni global pritet të bjerë më tej gjatë 2025, por në SHBA dhe disa ekonomi të zhvilluara, do të mbetet mbi objektivat afatgjatë të bankave qendrore.
Kjo do të thotë se politika monetare do të qëndrojë e shtrënguar më gjatë – me interesa të larta – duke ndikuar negativisht në investime dhe kredi, sidomos në vendet që kanë borxhe të mëdha të jashtme ose që varen nga kapitali ndërkombëtar.
Për vendet si Shqipëria, kjo nënkupton presion për të ruajtur stabilitetin financiar, për të mos devijuar nga disiplina fiskale, dhe për të forcuar institucionet që mund të përballojnë luhatjet ekonomike.
Rreziqet që nuk ulen: Gjeopolitikë dhe proteksionizëm. FMN ngre alarmin për tri rreziqe të mëdha që rëndojnë mbi ekonominë globale:
1. Tarifat e reja tregtare, veçanërisht ndërmjet fuqive të mëdha ekonomike.
2. Pasiguria e lartë politike, përfshirë zgjedhjet presidenciale në SHBA dhe zgjerimin e tensioneve në Lindjen e Mesme dhe Azi.
3. Konfliktet gjeopolitike, që ndikojnë në tregjet e energjisë, zinxhirët e furnizimit dhe pritshmëritë e investitorëve.
Këto elementë i kthejnë ekonomitë në një mjedis ku parashikueshmëria është luks dhe jo normë.
Kjo është veçanërisht sfiduese për vendet e vogla si Shqipëria, që varen nga stabiliteti ndërkombëtar për eksportet, investimet dhe remitancat.
Mesazhe për politikëbërësit në Shqipëri dhe rajon:
FMN u dërgon një mesazh të qartë vendeve në zhvillim:
“Rikthimi i besimit, parashikueshmërisë dhe qëndrueshmërisë duhet të jetë prioritet i politikave publike.”
Për Shqipërinë dhe fqinjët, kjo përkthehet në:
1.Konsolidim fiskal, që shmang rritjen e borxhit publik në mënyrë të pakontrolluar;
2. Investime të zgjuara, sidomos në infrastrukturë digjitale dhe energji të pastër;
3. Reformë të thellë të administratës dhe forcim të shtetit ligjor për të tërhequr investime afatgjata.
Në kushtet kur rritja globale mbetet e brishtë,
(1) integrimi evropian dhe
(ii) investimi në besueshmëri institucionale janë dy garancitë më të mëdha për rritje të qëndrueshme dhe përmirësim të mirëqenies.
Rasti për më shumë bashkëpunim rajonal dhe evropian në kohë krize dhe pasigurie globale, bashkëpunimi ndërkombëtar nuk është vetëm strategji diplomatike – është instrument ekonomik.
Shqipëria dhe Ballkani Perëndimor duhet të punojnë së bashku për të:
1. Harmonizuar politikat fiskale dhe tregtare,
2.Unifikuar tregjet e punës dhe energjisë,
3. Ndërtuar një zonë të përbashkët investimesh që tërheq kapital cilësor.
Ky është momenti kur zhvillimi rajonal dhe integrimi evropian nuk janë më dy shtylla të ndara, por pjesë e së njëjtës strategji mbijetese.
Në vend të mbylljes: A jemi të përgatitur për të papriturën?
Raporti i FMN-së na kujton se ndonëse shifrat duken pozitive në letër, ajo që vërtet ka rëndësi është kapaciteti i një vendi për të reaguar ndaj tronditjeve.
Shqipëria duhet të investojë
(i) jo vetëm në ekonomi, por edhe (ii) në rezistencën e institucioneve,
(iii) transparencën qeveritare,
(iv) arsim dhe
(iv) aftësi digjitale –
sepse ekonomitë moderne nuk maten më vetëm me rritje, por me cilësi dhe qëndrueshmëri.
FMN – Korrik 2025
Rritja globale: +3.0% (2025) Inflacioni: ende i lartë në SHBA Rreziqe: tarifa të reja, pasiguri politike, konflikte Prioritet: Besim. Parashikueshmëri. Qëndrueshmëri. Mesazh për Shqipërinë: Investoni në institucione dhe integrim evropian.
