Nga Yanis Varoufakis
Një debat i thellë ka shpërthyer mes ekspertëve centristë nga Evropa, Jugu Global dhe Shtetet e Bashkuara pas fitores së Donald Trump. Ata besojnë se Perëndimi po përjeton një rënie të dukshme. Megjithëse fuqia ekonomike dhe politike mbetet e përqendruar në disa vende dhe rajone perëndimore, pyetja thelbësore është nëse ky përqendrim pushteti përfaqëson rënien e vlerave dhe hegjemonisë perëndimore.
Një histori e fuqisë dhe hegjemonisë
Gjatë shekujve, fuqia perëndimore është mbështetur mbi shfrytëzim të pamëshirshëm brenda dhe jashtë kufijve të saj. Perandoritë evropiane shfrytëzuan popujt indigjenë dhe burimet natyrore, shpesh duke i konsideruar territoret e tyre si “terra nullius” – tokë pa zot. Ndërkohë, në vendet e tyre, klasat e ulëta sfiduan strukturat e pabarazisë përmes luftërave të ashpra sociale.
Si pasojë e krizave ekonomike dhe luftërave botërore, elitat perëndimore u detyruan të bënin lëshime të mëdha, duke përfshirë shtimin e të drejtave sociale dhe dekolonizimin global. Megjithatë, këto lëvizje ishin kryesisht për të ruajtur sistemin e tyre dhe për të mbajtur rendin global të bazuar në rregulla.
Transformimi dhe sfidat bashkëkohore
Shekulli i 21-të shënon një periudhë të tranzicionit për Perëndimin. Rënia e sistemit të vlerave të shekullit të kaluar, si të drejtat universale të njeriut, diversiteti dhe hapja, ka nxitur një perceptim të zymtë. Shumë ekspertë mendojnë se ky ndryshim nuk përfaqëson fundin e fuqisë perëndimore, por një përshtatje ndaj rrethanave të reja globale.
Ndërkohë, vendime si shpërbërja e sistemit Bretton Woods dhe eksportimi masiv i linjave prodhuese drejt Azisë kanë shkaktuar deindustrializim dhe zhvendosje ekonomike brenda vendeve perëndimore. Kjo ka krijuar baza për një kapitalizëm të ri, të mbështetur nga kapitali global dhe dominimi i Big Tech, që ka transformuar mënyrën se si perëndimorët mendojnë dhe konsumojnë.
Sfida me Kinën dhe BRICS
Një tjetër dimension i këtij debati është marrëdhënia me Kinën. Ndërsa Perëndimi e sheh Kinën si një kërcënim për hegjemoninë e tij, ekspertët argumentojnë se Pekini nuk aspiron të bëhet hegjemoni global, por thjesht dëshiron të zgjerojë tregtinë e tij pa kufizime. Megjithatë, përpjekjet e Perëndimit për të izoluar Kinën dhe për të frenuar ngritjen e saj mund të rezultojnë të kundërta, duke nxitur zhvillimin e sistemeve alternative globale si ato të propozuara nga BRICS.
Një Perëndim i ndryshuar, por jo i rrëzuar
Në vitin 2024, Perëndimi mbetet një fuqi e rëndësishme globale, por ai po i përshtatet një bote gjithnjë e më shumë të ndërlidhur. Me një sistem vlerash të përçarë dhe një model ekonomik që përfshin polarizimin social, sfida e tij kryesore është të rigjejë balancën mes vlerave dhe interesave të tij globale.
Perëndimi nuk është domosdoshmërisht i dënuar, por mënyra se si do të përballet me konkurrencën dhe krizat e brendshme do të përcaktojë rolin e tij në shekullin e ri.
