Në një hap historik, Bashkimi Evropian ka mbyllur një kapitull të gjatë në marrëdhëniet energjetike me Rusinë, pasi marrëveshja pesëvjeçare e tranzitit të gazit përmes Ukrainës përfundoi. Ky ndryshim përfaqëson një fund të epokës së gazit të lirë rus për Evropën dhe shënon një pikë kthese të rëndësishme në tregtinë globale të energjisë.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky deklaroi me vendosmëri se Ukraina nuk do të lejojë që Rusia të “fitojë miliarda shtesë në gjakun tonë.” Ndërkohë, qeveria polake e quajti ndërprerjen një “fitore tjetër” ndaj Moskës. Ndërprerja e tranzitit u konfirmua nga kompania ruse Gazprom, e cila ndaloi eksportet përmes Ukrainës në orën 08:00 të mëngjesit të së mërkurës.
Një ndikim i gjithanshëm strategjik dhe simbolik
Ndërsa ndikimi afatshkurtër ekonomik është i kufizuar, efekti strategjik dhe simbolik është i thellë. Rusia ka humbur një treg kryesor, ndërsa Bashkimi Evropian përballet me sfidën e diversifikimit të burimeve të saj energjetike. Vendet anëtare të BE-së, si Austria dhe Sllovakia, që ende mbështeten në sasi të konsiderueshme të gazit rus, përballen me sfida të reja. Sllovakia, si pika kryesore e hyrjes së gazit rus në BE, pritet të përballet me rritje të çmimeve të energjisë për konsumatorët në vitin 2025.
Komisioni Evropian ka nënvizuar se shumica e vendeve të BE-së janë përgatitur për këtë ndryshim, duke u mbështetur në burime alternative si gazi natyror i lëngshëm (LNG) nga SHBA dhe Katari, si dhe gazin me tubacione nga Norvegjia. Polonia ka luajtur një rol të rëndësishëm në këtë tranzicion, duke ofruar mbështetje për Ukrainën dhe duke importuar gaz nga burime ndërkombëtare për të shmangur varësinë nga Rusia.
Ndërkohë, Moldavia, që nuk është pjesë e BE-së, po përballet me një krizë serioze energjetike për shkak të ndërprerjes së furnizimeve nga Gazprom. Situata është përkeqësuar për rajonin separatist të Transnistrisë, ku banorët po përballen me dimrin pa ngrohje dhe energji elektrike. Presidentja moldave Maia Sandu ka akuzuar Kremlinin për “shantazh” politik, duke theksuar se kjo lëvizje synon destabilizimin e vendit përpara zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 2025. Në të njëjtën kohë, qeveria moldave ka ndërmarrë hapa për të siguruar furnizimet bazë të energjisë dhe ka bërë thirrje për kursim të energjisë.
Një epokë e re për Evropën
Ky zhvillim reflekton transformimin e thellë të tregjeve energjetike në Evropë, me BE-në që synon të eliminojë varësinë nga energjia ruse dhe të forcojë stabilitetin strategjik. Ndërprerja e tranzitit të gazit përmes Ukrainës nuk është thjesht një çështje ekonomike, por edhe një deklaratë e fuqishme politike që rikonfirmon angazhimin e Evropës për një të ardhme më të qëndrueshme dhe më të pavarur energjetike.
