Hendeku gjinor i pagave është ende shumë i dukshëm në Evropë. Disa tregues tregojnë pabarazinë midis grave dhe burrave në shumë fusha, por jeta ekonomike është një nga fushat kryesore që prek më shumë gratë.
Pavarësisht disa përmirësimeve në Evropë, gratë ende vuajnë nga boshllëqet gjinore kur bëhet fjalë për pagat, pjesëmarrjen në fuqinë punëtore, punësimin dhe pozicionet hierarkike në vendin e punës.
Sa më shumë fitojnë meshkujt se femrat?
Pabarazia gjinore në paga është debatuar gjithnjë e më shumë vitet e fundit. Hendeku i parregulluar i pagave gjinore është një tregues domethënës, që tregon diferencën midis të ardhurave mesatare bruto për orë të burrave dhe grave, shprehur si përqindje e të ardhurave mesatare bruto për orë të burrave. Nuk merr parasysh arsimin, moshën, orët e punës ose llojin e punës. Kjo në thelb zbulon se sa më pak fitojnë gratë sesa burrat. Në vitin 2022, hendeku gjinor ishte 12.7% në BE. Me fjalë të tjera, gratë fituan mesatarisht 12.7% më pak në orë se burrat.
Kjo tregon se gratë fitojnë mesatarisht 87.3 € për çdo 100 € të fituar nga burrat. Me pak fjalë, gratë do të duhet të punojnë 1.5 muaj shtesë për të bërë diferencën.
Hendeku gjinor i pagave ndryshonte ndjeshëm në BE dhe në bllokun e Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA). Në vitin 2022, ishte mbi 17% në disa vende.
Estonia kishte diferencën më të lartë të pagave gjinore me 21.3%, e ndjekur nga Austria (18.4%), Zvicra dhe Çekia (të dyja 17.9%). Luksemburgu (-0.7%) ishte i vetmi vend me një shifër negative, që do të thotë se gratë fitonin pak më shumë se burrat. Përveç Luksemburgut, Italia, Rumania dhe Belgjika kishin diferencën më të ulët të pagave gjinore me më pak se 5%.
Midis “Katërsheve të Mëdha” të BE-së, Gjermania (17.7%) dhe Franca (13.9%) kishin boshllëqe më të larta se mesatarja e BE-së.
A po bie hendeku gjinor i pagave në Evropë?
Një nga synimet e Komisionit Evropian është zvogëlimi i hendekut gjinor të pagave në bllok. A ka pasur ndonjë përmirësim në këtë drejtim? Progresi është i qëndrueshëm, por i ngadalshëm. Midis 2012 dhe 2022, hendeku gjinor i pagave ra me 3.7 pikë përqindjeje (pp) në BE, nga 16.4% në 12.7%. Në gjashtë vende, përkatësisht Slloveni, Letoni, Poloni, Maltë, Zvicër dhe Lituani, hendeku gjinor i pagave u rrit, duke variuar nga 0.1 pp në 3.7 pp.
Spanja shënoi përmirësimin më të lartë në hendekun e pagave gjinore me një rënie prej 10 pp në këtë periudhë, e ndjekur nga Estonia (8.6 pp), Islanda (8.4 pp) dhe Luksemburgu (7.6 pp). Gjermania dhe Britania e Madhe gjithashtu shënuan rënie të konsiderueshme me përkatësisht 5 pp dhe 4.7 pp.
A është hendeku gjinor i pagave më i lartë në sektorin privat?
Po! Në vitin 2022, hendeku gjinor ishte më i lartë në sektorin privat sesa ai publik në 21 nga 24 vende evropiane. Sipas agjencisë së të dhënave të BE-së, Eurostat, kjo mund të jetë për shkak të faktit se pagesa në sektorin publik përcaktohet kryesisht nga rrjetet transparente të pagave që zbatohen në mënyrë të barabartë për burrat dhe gratë në BE. Hendeku i pagave ishte më i lartë në sektorin publik vetëm në Portugali, Slloveni dhe Finlandë. Qipro regjistroi (-0.2%) një hendek negativ në sektorin publik, duke treguar se gratë ishin më të paguara se burrat. Qipro gjithashtu regjistroi diferencën më të lartë midis publikut dhe privatit me 19.7 pp. Ky ndryshim ishte mbi 10 pp në pesë vende, duke sugjeruar se pabarazia gjinore në paga ishte e fortë në shumë vende.
Pse femrat fitojnë më pak?
Arsyet pas hendekut gjinor të pagave nuk janë të thjeshta. Është më shumë se çështja e pagës së barabartë për punë të barabartë.
Sipas Komisionit, arsyet kryesore janë:
- Ndarja sektoriale: Rreth 24% e hendekut gjinor të pagave lidhet me mbipërfaqësimin e grave në sektorë relativisht me pagë të ulët, si kujdesi, shëndetësia dhe arsimi.
Në vitin 2022, 28% e grave në BE punonin me kohë të pjesshme krahasuar me 8% të burrave.
- Diskriminimi i pagesës: Gratë fitojnë më pak se burrat për të kryer punë të barabartë ose punë me vlerë të barabartë në disa raste.
- Pjesa e pabarabartë e punës së papaguar: Gratë kanë më shumë orë pune në javë se burrat, por ato shpenzojnë më shumë orë në punë pa pagesë, një fakt që mund të ndikojë edhe në zgjedhjet e tyre të karrierës. Ata kanë shumë më tepër gjasa të ndalojnë së punuari për t’u kujdesur për fëmijët dhe të afërmit. Kjo është arsyeja pse BE-ja promovon ndarjen e barabartë të lejeve prindërore.
- Tavani prej xhami: Pozicioni në hierarki padyshim ndikon në nivelin e pagës. Për shembull, profesioni me diferencat më të mëdha në të ardhurat për orë në BE ishin menaxherët: 23% fitime më të ulëta për gratë sesa për burrat.
Përveçse paguhen më shumë se femrat, meshkujt përgjithësisht zënë pozita më të larta se femrat. Në vitin 2021, gratë përbënin vetëm 35% të menaxherëve në BE.
Gratë janë më të arsimuara por më pak të punësuara
Shumë faktorë ende duhet të merren parasysh për të kuptuar hendekun gjinor të pagave.
Në vitin 2022, gratë me arsim të lartë (37.1%), që përfshin universitete, kolegje, trajnime teknike, në BE ishin qartësisht më të larta se burrat (31.4%). Përqindja e grave me arsim të lartë ishte më e lartë se pjesa përkatëse e burrave në pothuajse të gjitha vendet e BE-së, përveç Gjermanisë dhe Austrisë.
