Më 4 gusht, muzikantja shqiptare do të ndajë skenën e Operës Kombëtare të Tiranës me tenorin Charles Castronovo dhe Maestro Jacopo Sipari të Pescasseroli, protagoniste e një mbrëmje gala shumë të veçantë, me në qendër vlerën e repertorit francez, të përfshirë në albumin e saj debutues. Anima Rara .
“Do të jetë koncerti i vitit që sopranoja Ermonela Jaho dhe tenori Charles Castronovo do të mbajnë më 4 gusht në Operën e Tiranës, mbështetur nga masat orkestrale të teatrit, me regji të Maestro Jacopo Sipari të Pescasseroli. Një program i ndërthurur me xhevahiret e çmuara të shkollës franceze, një kamare Massenet nga Sapho në le Cid, pastaj Manon dhe Thais e tij, faqe të gdhendura në veprën e tij të fundit Anima Rara,e më pas, një pjesë e dytë kushtuar autorëve dhe titujve të pritur nga publiku, në të cilën Ermonela Jaho, që patëm privilegjin ta dëgjonim në Salerno në teatrin Verdi duke bërë muzikë absolute në Adriana Lecouvreur së bashku me Maestro Daniel Oren, do të gjejë Violettën, Magdën dhe sërish Adrianën.” shkruajnë mediat italiane.
Pas suksesit unanim të Madama Butterfly në Festivalin Aix-en-Provence, Ermonela Jaho dha një intervistë për mediat italiane.
Në këtë intervistë, Ermonela Jaho ka ndarë arritjet e saj me përulësi dhe ka përshkruar përvojën e saj si soprano, e cila nuk ka qenë e lehtë. Ajo ka shprehur besimin e saj tek tre studentët e rinj nga Kosova dhe ka theksuar se mësimi është një proces që ndihmon për të arritur sukses. Sipas saj, në jetë është e rëndësishme të vazhdojmë të mësojmë dhe të zhvillohemi vazhdimisht.
Më poshtë lexoni intervistën e publikuar sot në mediat italiane, të cilën e ndau me ndjekësit përmes rrjeteve sociale edhe vetë sopranoja.
Zonja Jaho, çfarë kuptimi ka kjo Gala, në teatrin tuaj, në tokën e Shqipërisë?
“Ka një domethënie të thellë të këndosh në teatër ku në moshën katërmbëdhjetë vjeç pashë operën time të parë, “La Traviata” dhe zgjodha, në melodinë e Verdit, të bëhesha këngëtare që të mund të jepja zë, të paktën një herë, jeta ime, tek Violeta. Ëndrra lindi në atë teatër dhe ja ku do të jem edhe një herë Violeta. Për mua, opera është bërë diçka shumë shpirtërore me kalimin e viteve dhe në botën aktuale të operës është e vështirë t’ia shpreh këtë vizion menaxherëve apo organizatorëve. Unë zgjedh vetëm propozimet në të cilat mund të “them” vërtet diçka dhe mund të shkëlqej”.
Keni punuar tashmë me Maestro Siparin? Çfarë karakteristikash gjeni, të përshtatshme për programin e zgjedhur, në stafetën e regjisorit Abruzzo?
“Do të jetë një debutim me Jacopo Siparin, por tashmë e kam parë të punojë. Me siguri do t’ia dalë mirë me këtë repertor, që sigurisht është një sfidë. Ai zotëron dhe transmeton një energji të fortë, e kam perceptuar ndjenjën e tij që rrjedh në ndjeshmëri dhe ato dridhje të mira që më bindën të propozoja, pavarësisht kohës së kufizuar të provës, repertorin francez përmes të cilit, jam e sigurt, do të mund të lëmë diçka kuptimplotë për publikun”.
Pas një artisti të madh ka gjithmonë një mjeshtër po ashtu i madh. Cilat janë ata për ju dhe cilat modele ju frymëzojnë?
“Kam pasur shumë mësues dhe kam mësuar diçka nga secili. Kam studiuar gjithmonë dhe kërkimet janë të vazhdueshme. Edhe sot mbështetem te një mësuese, mezo-sopranoja Catherine Green, gruaja e Alan Green-it, menaxherit tim në Nju Jork, ku shkoj pas çdo produksioni për të kontrolluar dhe rishikuar strukturën e instrumentit tim, por mbi të gjitha në fillim dëgjohem nga bashkëshorti im Ervin Stafa, me të cilin kam studiuar muzikologji në rini. Unë jam shumë e vëmendshme ndaj kritikave, pyes gjithmonë, nuk i kam arritur vetëm këto nivele dhe e rëndësishme është të ndihesh gjithmonë student, nxënës, studimi nuk do të mjaftojë kurrë. Kjo është puna ime dhe duhet të përballesha me gjithçka, me përulësi të skajshme. Ne duhet të aspirojmë gjithmonë përsosmërinë, atë soliditet teknik që në skenë do të shndërrohet në liri, në mënyrë që më pas të mund të mendojmë ekskluzivisht për ndjenjën dhe emocionin”.
Si ndodh që vetëm në vitin 2020 një album debutues, ky “Anima Rara”, në kuadër të projektit “Opera Rara”, një label që ka mision të regjistrojë, interpretojë dhe promovojë trashëgiminë e humbur operistike të shekullit të 19-të dhe viteve të para të shekullit të shkurtër ?
“Sot kemi frikë të këndojmë opera të tilla si Lodoletta, Bohème e Leoncavallo, ose Iris dhe Pagliacci, vetë Madama Butterfly, në mënyrën në të cilën ato u konceptuan nga kompozitori dhe të cilëve u ishin kushtuar zëra. Këto janë vepra në të cilat tragjedia absolutisht nuk mund të shprehet në një konkurs të bërtitur, siç ndodh zakonisht tani. Unë jam një tekstshkruese e pastër dhe së bashku me stafin e Opera Rara kemi hapur dorëshkrimet dhe kemi bërë kërkime historike se kush i kishte ringjallur ato heroina. Kështu, u përqendruam te Rosina Storchia, të cilës Leoncavallo, Puccini, Giordano dhe Mascagni dëshmuan vazhdimisht vlerësimin e tyre, duke njohur inteligjencën e saj të veçantë interpretuese dhe një zë shumë të sintonizuar, të ngrohtë dhe homogjen në të gjithë gamën, kombinuar me lehtësinë dhe elegancën me të cilën ai, i zhvendos në teatër. Ku siç dokumentohet nga fotografitë e shumta dhe kujtimi i shoqes shkrimtare Ada Negri, ai diti të zbulojë një vështrim intensiv e të thellë, duke i dhënë vlerën e duhur shprehëse çdo theksi, çdo fjale, çdo gjesti. Edhe ato në dukje të parëndësishme. Ky është realizmi me të cilin mund të përballem, sigurisht që nuk do të shkoj të këndoj Turandot apo Minnie nga La Fanciulla del West, që kanë nevojë për një lloj tjetër vokaliteti”.
Ju keni një repertor shumë të gjerë, që nga Monteverdi në tërë realizmin e më gjerë, në kërkimin tuaj për një interpretim emocional të çdo tingulli dhe fjale, sa nga “teoria e afekteve” është atje?
“Kjo është një lidhje me teorinë e afekteve që mund të ndahen, marrëdhëniet midis muzikës, ndjenjave që ajo përfaqëson dhe efekteve që prodhon në shpirtin e njeriut, kuptueshmërinë e fjalës, pasionet e shpirtit njerëzor, stilet, i emocionuar, i butë dhe i kalitur. Por dua të kthehem më mbrapa, muzikën dhe teatrin grek, funksionin e tyre katartik, ku tingulli lidh shpirtrat dhe duhet kënduar ndjenjës. Të përçosh një emocion do të thotë të punosh në detajin, me ngjyrat, daltën e notës, të mos kërkosh notën e lartë, në vetvete, jo të bërtasësh me zë, por me shpirt. Përsosmëria nuk ekziston. Dyshimet, çarjet dhe papërsosmëritë janë pikërisht karakteristikat e njeriut, gjëra të panjohura për inteligjencën artificiale e cila nuk do të ketë kurrë mbizotërimin. Deri më tani kam arritur të zbuloj shpirtin e heroinave që luaj, kushedi nesër”.
Po më vonë? A mendoni se çfarë do të bëni kur të largoheni nga skena? A do t’i kushtoheni mësimdhënies? Si e merrni një vendim të tillë?
“Do të tërhiqem kur të kuptoj se nuk mund të komunikoj më emocionet e mia, për shkak të konsumimit të zërit apo diçkaje tjetër. Kam pas vetes tridhjetë e një vite karrierë, më shumë se treqind manushaqe, njëqind e tetëdhjetë e shtatë flutura, edhe nëse në Francë, në prodhimin e fundit munda ta rijetoj sikur të ishte hera e parë dhe të mësoja nga kasti i aktorëve japonezë, duke hyrë në gjestet e tyre, në kulturën e tyre. Po, do t’i përkushtohem mësimdhënies, më pëlqen, mbaj masterklasa në mbarë botën dhe shpresoj në tre talente kosovare. Ne duhet të njohim kufijtë tanë, t’u hapim rrugë të rinjve, e konsideroj detyrë dhe t’ua përcjellim përvojën tonë, së bashku me këtë trashëgimi të madhe që Italia ka krijuar dhe çuar përpara, duke i dhënë mësime mbarë botës. Unë jam shqiptare dhe flas italisht falë operës”.
Si e shikoni botën e operës sot? Teatrot e mëdhenj në duart e drejtuesve? Të paktën në Itali?
“Në fakt, sidomos sot, të gjithë përpiqen të marrin një shans për role edhe për të cilat nuk janë të përshtatshëm apo ende gati. Ka pak prova, nuk ka kohë për të kërkuar detaje, të shumtën e rasteve ndalemi te notat dhe nuk bëjmë muzikë. Ndër të tjera, teatri i operës përfshin të gjitha artet e tjera simotra dhe është gjithnjë e më e vështirë, me nxitim, ta bëjë publikun të largohet nga teatri me sy të lagur dhe melodi në kokë. Gjithmonë jam përpjekur të jem besnike ndaj vizionit tim dhe së bashku me menaxherët e mi kam thënë shumë jo. Ndoshta kam humbur mundësitë që nuk do të vijnë më, por kam ruajtur linjën time të koherencës dhe respektit ndaj muzikës”.
Keni një rol, një ëndërr që ka mbetur e mbyllur në sirtar dhe që do të dëshironit ta debutonit?
“Unë nuk kam asnjë ëndërr. Unë kam një ditar sekret që e kam shkruar që në moshën dymbëdhjetëvjeçare. Aty kam jetuar në një botë të ndarë, aty kam shkruar për të gjitha heroinat që kam dashur të imitoj dhe e kam bërë. Unë i vendos ëndrrat e mia tek të rinjtë. Tani çdo shfaqje e jetoj si të ishte e fundit, duke dhënë gjithçka sa herë që dal në skenë të cilën e lë gjithmonë duke e puthur, sepse ndoshta nuk do të kthehem më atje”.
