- Niveli mesatar i pjesëmarrjes.
Në zgjedhjet vendore (bashkiake, komunale apo rajonale) në vendet e BE-së, pjesëmarrja mesatare varion midis 45–55%, sipas të dhënave të Eurostat dhe IDEA International (2024).
Disa vende si Danimarka, Suedia, Belgjika apo Luksemburgu arrijnë nivele mbi 70%, ndërsa në vende si Bullgaria, Rumania, Kroacia, Portugalia apo Greqia, ajo zbret shpesh nën 40%.
- Trendi i përgjithshëm
Trendi është në rënie të qëndrueshme që nga vitet ’1990.
Në shumë vende europiane, pjesëmarrja në zgjedhjet vendore ka rënë me 10–15 pikë përqindje gjatë 20 viteve të fundit.
Rënia është më e ndjeshme në vendet e Evropës Qendrore e Lindore, ku lodhja pas tranzicionit dhe zhgënjimi me performancën e pushtetit vendor janë më të dukshme.
- Faktorët kryesorë të rënies
-Apolitizimi dhe distanca nga politika lokale
Zgjedhjet vendore perceptohen gjithnjë e më shumë si jo vendimtare, sidomos kur – Pushteti real financiar dhe politik është i përqendruar në qendër.
Qytetarët shpesh nuk shohin ndryshim konkret midis kandidatëve lokalë, apo mendojnë se rezultatet varen nga partitë qendrore.
-Mospërfaqësimi dhe mungesa e besimit
Sipas sondazheve të Eurobarometrit (2023), më pak se gjysma e qytetarëve të BE-së besojnë se autoritetet lokale i dëgjojnë shqetësimet e tyre.
Kjo ul ndjeshëm motivimin për pjesëmarrje.
-Centralizimi dhe mungesa e kompetencave reale lokale.
Në vende ku pushteti vendor ka pak kompetenca (si në Shqipëri, Greqi, Bullgari, Hungari), qytetarët kanë më pak arsye të votojnë, pasi ndikimi mbi jetën e përditshme perceptohet i vogël.
-Migracioni dhe mobiliteti i brendshëm
Lëvizja e madhe e popullsisë (studentë, punëtorë sezonalë, emigrantë ekonomikë) e vështirëson regjistrimin dhe pjesëmarrjen në vendbanimin zyrtar.
Në qytetet e mëdha, pjesëmarrja shpesh bie nën 35%.
-Lodhja politike dhe cinizmi qytetar
Pas krizave ekonomike dhe skandaleve politike, është rritur ndjenja se “të gjithë janë njësoj”, çka dekurajon pjesëmarrjen.
-Roli i ulët i fushatave lokale dhe mungesa e inovacionit demokratik
Fushatat lokale janë shpesh të varura nga partitë qendrore dhe nuk ofrojnë, angazhim komunitar, debate tematike apo platforma për qytetarët.
Pjesëmarrja ka shënuar rritje aty ku janë testuar instrumente të demokracisë pjesëmarrëse si: buxhetimi qytetar, platforma digjitaledhe referendume lokale.
- Disa shembuj konkretë
Vendi Pjesëmarrja në zgjedhjet vendore (2023–2024) Trendi
Danimarka 72% Stabil, pjesëmarrje e lartë
Suedia 70% Lehtë në rënie
Franca 45% Rënie me 15 pikë që nga 2000
Gjermania 50–55% Rënie graduale
Italia 55% Rënie e fortë pas 2010
Greqia 37% Rënie e vazhdueshme
Polonia 52% Luhatje, por trend negativ
Shqipëria 38% (2023) Rënie krahasuar me 2015
- Disa faktorë që ndikojnë pozitivisht
-Zgjedhjet me sistem të personalizuar (jo vetëm për lista partie) rrisin pjesëmarrjen.
-Transparenca dhe llogaridhënia e bashkive nxit më shumë qytetarë të votojnë.
-Votimi elektronik dhe me postë, si në Estoni apo Zvicër, ka treguar ndikim pozitiv.
-Rritja e kompetencave reale të qeverisjes vendore (si taksat lokale, menaxhimi i arsimit apo infrastrukturës) rrit ndjesinë e “votës me peshë”.
Në përmbledhje:
Pjesëmarrja në zgjedhjet vendore në Evropë po bie, kryesisht për shkak të: zhgënjimit politik, centralizimit të pushtetit dhe mungesës së perceptimit se vota lokale ndikon realisht në jetën e përditshme.
Aty ku pushteti lokal është i fuqishëm, transparent dhe afër qytetarit, pjesëmarrja mbetet e lartë.
Nga Arben Malaj
