Nga Ilana Seid
Pas Konferencës së fundit të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike 2024 (COP29) në Baku, përballemi me një pyetje urgjente: Çfarë vjen më pas? Me shtetet që pritet të dorëzojnë në fillim të vitit të ardhshëm kontributet e tyre të përcaktuara kombëtarisht të përditësuara (NDCs) sipas Marrëveshjes së Parisit të vitit 2015, bota ka një mundësi dhe një përgjegjësi për të ndërmarrë veprime transformuese për të adresuar krizën klimatike. Oqeani duhet të jetë në qendër të kësaj përpjekjeje.
Askush nuk e kupton këtë më mirë sesa shtetet e vogla ishullore në zhvillim (SIDS), si Palau. Për ne, politika klimatike nuk është një debat abstrakt mbi rreziqe hipotetike të ardhshme; është një luftë për mbijetesë. Koralet tashmë po përballen me zbardhjen; stuhitë po bëhen gjithnjë e më të shpeshta dhe shkatërruese; dhe thatësirat po minojnë sigurinë ushqimore. Nivelet në rritje të detit kërcënojnë jo vetëm tokën, por edhe kulturën, mënyrën tonë të jetesës dhe vetë ekzistencën tonë.
Deri tani, mbështetja ndërkombëtare për veprimet klimatike ka qenë shumë larg përmbushjes së nevojave të vendeve në zhvillim. SIDS marrin kolektivisht më pak se 2% të financimeve klimatike globale, edhe pse mbikëqyrin 30% të ujërave territoriale të botës. Ky është një çekuilibër i thellë, sidomos duke marrë parasysh potencialin e madh të pashfrytëzuar të oqeanit për të ndihmuar në zbutjen e ndryshimeve klimatike.
Oqeani është rezervuari më i madh i karbonit i planetit tonë, duke thithur 25% të të gjitha emetimeve të dioksidit të karbonit dhe një 90% të nxehtësisë së tepërt të gjeneruar nga një atmosferë që po ngrohet. Sipas një raporti të vitit 2023, zgjidhjet klimatike të bazuara në oqean mund të na afrojnë deri në 35% më shumë me objektivat tona të reduktimit të emetimeve për vitin 2050, në një rrugë që kufizon rritjen globale të temperaturës në 1.5° Celsius. Dhe zbutja e ndryshimeve klimatike është vetëm fillimi; një oqean i shëndetshëm luan një rol thelbësor në krijimin e mjeteve të qëndrueshme të jetesës për komunitetet e cenueshme në mbarë botën.
Konsideroni zgjidhjet e bazuara në natyrë, si restaurimi i livadheve detare dhe shkëmbinjve koralorë. Përtej kapjes së karbonit, këto ekosisteme veprojnë si mbrojtje natyrore kundër deteve në rritje dhe motit ekstrem, duke formuar bazën e mjeteve të jetesës lokale. Në Palau, zonat e mbrojtura detare mbrojnë biodiversitetin, mbështesin peshkimin e qëndrueshëm dhe forcojnë industrinë e turizmit.
Deri tani, oqeani, përfshirë ekosistemet që mbështet, ka qenë kryesisht një mendim i dytë në strategjitë globale klimatike, duke u lënë në hije nga prioritete më të dukshme si energjia e rinovueshme dhe kufizimet e emetimeve. Paneli i Nivelit të Lartë për një Ekonomi të Qëndrueshme Detare ka zbuluar se shumë nga vendet anëtare të tij, të cilat së bashku qeverisin gjysmën e oqeaneve territoriale të botës, ende nuk e kanë integruar plotësisht oqeanin në NDC-të e tyre.
Ky përjashtim përfaqëson një mundësi të rëndësishme, të cilën vendet duhet ta shfrytëzojnë ndërsa përgatisin dorëzimet e tyre NDC para afatit të shkurtit. Vendosja e oqeanit në qendër të strategjive tona klimatike do ta transformonte atë nga një viktimë e heshtur e ngrohjes globale në një forcë aktive për zbutjen dhe ndërtimin e qëndrueshmërisë.
Forumi i Ekonomisë Blu dhe Financës (BEFF), që do të mbahet në qershor, është një nga “ngjarjet speciale” që do të përgatisë terrenin për Konferencën e Tretë të OKB-së për Oqeanin në Nicë. BEFF synon të çlirojë financimin për zgjidhje të bazuara në oqean, veçanërisht investime pozitive për biodiversitetin që mbështesin njëkohësisht zhvillimin ekonomik dhe objektivat klimatike. Por, siç e pamë në COP29, buxhetet publike tashmë janë të tendosura. Mobilizimi i kapitalit privat krahas investimeve publike është thelbësor për të nxitur ndryshime domethënëse.
Për të kuptuar pse, shikoni industrinë e transportit detar, e cila emeton më shumë karbon se çdo vend tjetër përveç gjashtë vendeve. Elementët kyç të tranzicionit drejt emetimeve neto-zero janë tashmë në vend për këtë industri. Kompanitë e transportit po planifikojnë kalimin e tyre në karburante të ulëta në karbon. Teknologjitë që u duhen, veçanërisht karburantet “jeshile” si metanoli dhe amoniaku jeshil, janë zhvilluar. Por, shkallëzimi i prodhimit ka qenë i vështirë, pasi investitorët ende i shohin këto teknologji si shumë të rrezikshme.
Kjo mospërputhje midis ambicies dhe financimit nënvizon nevojën për zgjidhje krijuese financiare, si garancitë e mbështetura nga qeveria, ose instrumentet e financimit të përzier. Fatmirësisht, Objektivi i Ri Kolektiv i Kuantifikuar për financimin klimatik, i rënë dakord në COP29, ofron një mundësi për të vendosur objektiva ambiciozë dhe për të shfrytëzuar mekanizma inovativë për të çliruar investimet private në shkallë të gjerë.
Megjithatë zhgënjimet e tij, COP29 ofroi një arsye për optimizëm të kujdesshëm: diskutimet e zhvilluara atje pasqyruan një njohje të rritur se veprimi për oqeanin është veprim për klimën. Kjo ide, e cila filloi të fitonte terren në vitin 2019 gjatë Dialogut për Oqeanin dhe Ndryshimet Klimatike në COP25, është shndërruar në një lëvizje të fuqishme.
Por, për të shfrytëzuar këtë vrull dhe për të siguruar veprime të matshme, si krijimi i më shumë zonave të mbrojtura detare që mbulojnë mangrovat dhe livadhet detare, ose rritja e përmasave të dekarbonizimit të industrisë së transportit do të nevojitet bashkëpunim ndërsektorial dhe ndërkufitar. Dhe do të nevojitet shumë më tepër financim. Teksa shohim përpara drejt BEFF dhe më gjerë, duhet ta bëjmë të qartë një gjë: investimi në oqean është investim në të ardhmen tonë të përbashkët.
