Katastrofat e lidhura me klimën kanë zhvendosur me forcë 250 milionë njerëz globalisht gjatë dekadës së fundit, ekuivalenti i 70,000 njerëzve çdo ditë, sipas një raporti të agjencisë së OKB-së për refugjatët (UNHCR).
Përmbytjet, stuhitë, thatësira dhe nxehtësia ekstreme janë ndër kushtet klimatike që nxisin konfliktin dhe zhvendosjen, së bashku me fatkeqësitë me përparim të ngadaltë si shkretëtirëzimi, ngritja e nivelit të detit dhe shkatërrimi i ekosistemeve, të cilat rrezikojnë sigurinë ushqimore dhe ujin e pijshëm.
Në mesin e vitit 2025, 117 milionë njerëz ishin të zhvendosur nga lufta, dhuna dhe përndjekja, një krizë e rëndë e të drejtave të njeriut që po intensifikohet shpejt nga emergjenca klimatike.
UNHCR deklaroi se kriza klimatike është një “shumëfishues rreziku” që ekspozon dhe përkeqëson pabarazitë dhe padrejtësitë ekzistuese, përfshirë ndikimin e konfliktit, dhunës dhe zhvendosjes së detyruar brenda dhe përtej kufijve.
Numri i vendeve që raportojnë si konflikt ashtu edhe zhvendosje nga katastrofat është trefishuar që nga viti 2009, sipas raportit No Escape II: The Way Forward, publikimi i dytë i rëndësishëm i UNHCR mbi ndikimet e refugjatëve të klimës. Megjithatë, vendet e brishta dhe të prekura nga konflikti që strehojnë refugjatë marrin vetëm një të katërtën e financimeve klimatike që u nevojiten.
Refugjatët dhe të zhvendosurit, që shpesh jetojnë në kushte të paqëndrueshme fizike dhe politike, janë ndër më të goditurit nga kriza klimatike, pavarësisht se kanë kontribuar shumë pak në shkaqet e saj.
Në maj 2024, përmbytje katastrofike në shtetin brazilian Rio Grande do Sul shkaktuan vdekjen e 181 personave dhe dëme me vlerë miliarda dollarë. Përmbytjet zhvendosën 580,000 njerëz, përfshirë 43,000 refugjatë të Cenueshëm nga Venezuela, Haiti dhe Kuba, të cilët jetonin në zonat më të prekura, sipas UNHCR.
Një vit më parë, Cikloni Mocha, stuhia më shkatërruese që ka goditur Myanmar-in prej vitesh ka prekur shtetin Rakhine, ku 160,000 Rohingya etnikë jetojnë në kampe të mbipopulluara që nga viti 2012.
“Ne nuk kishim pothuajse asgjë,” tha për studiuesit e OKB-së Ma Phyu Ma, 37 vjeç, një Rohingya i zhvendosur brenda vendit. “Kasollja ishte strehimi ynë. Varka dhe rrjetat na lejonin të peshkonim. Rrobat ishin burimi im i të ardhurave. Është e dhimbshme të humbasësh gjithçka.”
Në vitin 2024, një e treta e emergjencave të shpallura nga UNHCR u shkaktuan nga përmbytjet, thatësira, zjarret pyjore dhe ngjarje të tjera ekstreme të motit që prekën njerëzit e zhvendosur nga lufta.
Tre të katërtat e refugjatëve dhe të zhvendosurve jetojnë tashmë në vende të ekspozuara ndaj rreziqeve të larta ose ekstreme klimatike, me zhvendosjet e përsëritura që po bëhen gjithnjë e më të zakonshme.
Çadi, një nga vendet më politikisht të brishta dhe më të cenueshme klimatikisht, strehoi më shumë se 1.4 milion refugjatë dhe azilkërkues. Vetëm në vitin 2024, përmbytjet detyruan mbi 1.3 milion njerëz të largoheshin nga shtëpitë dhe kampet, më shumë se në 15 vitet e mëparshme së bashku. Refugjatët nga Sudani i shkatërruar nga lufta marrin më pak se 10 litra ujë në ditë, shumë poshtë standardeve emergjente.
Pothuajse gjysma e njerëzve të zhvendosur në botë po përballen njëkohësisht me konfliktin dhe ndikimet klimatike në vende politikisht të brishta, përfshirë Sudanin, Sirinë, Haitin, Republikën Demokratike të Kongos, Libanin, Myanmar-in dhe Jemenin. Këto vende kontribuojnë minimalisht në emetimet globale të gazeve serrë, por kanë qasje të kufizuar në financimet dhe zgjidhjet klimatike që u nevojiten për t’u përshtatur.
Pa veprime radikale për të frenuar katastrofën klimatike dhe për të ndihmuar vendet e varfra të përshtaten, situata ka gjasa të përkeqësohet ndjeshëm, paralajmëron raporti.
Deri në vitin 2050, kampet e refugjatëve më të nxehta mund të përballen me gati 200 ditë në vit me stres të rrezikshëm nga nxehtësia, duke rritur rrezikun për shëndetin dhe mbijetesën, me shumë lokacione që mund të bëhen të pabanueshme.
UNHCR u bën thirrje negociatorëve të klimës në konferencën Cop30 në Brazil të kushtojnë vëmendje kësaj popullsie thuajse të injoruar dhe në rritje të shpejtë.
Filippo Grandi, Komisioneri i Lartë i OKB-së për Refugjatët, tha:
“Shkurtimet e financimit po kufizojnë rëndë aftësinë tonë për të mbrojtur refugjatët dhe familjet e zhvendosura nga efektet e motit ekstrem. Nëse duam stabilitet, duhet të investojmë atje ku njerëzit janë më të rrezikuar. Për të parandaluar zhvendosjen e mëtejshme, financimet klimatike duhet të arrijnë në komunitetet që tashmë jetojnë në prag të mbijetesës.
“Nuk mund t’i lëmë të vetëm. Kjo konferencë duhet të sjellë veprim të vërtetë, jo premtime bosh.”
