Rrëzimi dramatik i regjimit të Bashar al-Asadit në Siri nga forcat rebele këtë fundjavë mund të ketë pasoja të gjera për vendin e Lindjes së Mesme, aleancat globale dhe tregjet, sipas analistëve.
Gjatë dy javëve të fundit, forcat rebele të udhëhequra nga grupi militant islamik Hayat Tahrir al-Sham zhvilluan një ofensivë të shpejtë, duke marrë qytete të rëndësishme nëpër vend. Më në fund, grupi mori kontrollin e kryeqytetit Damask, duke detyruar presidentin Bashar al-Asad të largohej nga vendi dhe të kërkonte strehim në Rusi, sipas raporteve të mediave shtetërore ruse.
Rrëzimi i Asadit është pritur me kujdes nga vendet perëndimore, të cilat janë të shqetësuara për mundësinë e një vakumi pushteti ose një tranzicioni të dhunshëm të lidershipit në Siri.
Një vend i përçarë nga lufta civile
Siria, e ndarë nga një luftë civile brutale 13-vjeçare, ka parë grupe rivale, përfshirë organizatën terroriste që e quan veten Shteti Islamik, të luftojnë si kundër njëri-tjetrit ashtu edhe kundër forcave të Asadit. Kjo situatë rrit mundësinë e përplasjeve për pushtet në mungesë të një drejtimi të qëndrueshëm.
Megjithatë, rënia e dinastisë Asad pas më shumë se 50 vitesh në pushtet ka pasoja të menjëhershme globale. Rusia dhe Irani, dy nga mbështetësit kryesorë të Asadit, shihen si “humbësit” e mëdhenj të këtij ndryshimi, ndërsa SHBA, Turqia dhe Izraeli konsiderohen ndër përfituesit kryesorë.
Pasojat për Iranin dhe Rusinë
Holger Schmieding, kryeekonomist në Berenberg Bank, tha se rënia e shpejtë e regjimit të Asadit do të ketë pasoja përtej Sirisë.
“Iranit i është ndërprerë ndoshta rruga kryesore për të dërguar armë te milicia terroriste Hezbollah në Liban. Pavarësisht vakumit të mundshëm të pushtetit për një kohë, Lindja e Mesme mund të bëhet pak më e qëndrueshme si rezultat,” tha ai në një analizë.
Për Rusinë, rënia e Asadit përfaqëson një goditje serioze. Përqendrimi i Moskës në konfliktin në Ukrainë e ka kufizuar ndihmën ushtarake që mund të ofronte për regjimin sirian. Rebelët kanë premtuar se do të garantojnë sigurinë e bazave ushtarake dhe institucioneve diplomatike ruse në Siri, por e ardhmja e pranisë afatgjatë ushtarake të Rusisë në vend është e pasigurt.
Timothy Ash, strateg për tregjet emergjente në BlueBay Asset Management, e përshkroi rrëzimin e Asadit si një “poshtërim të madh” për Vladimir Putinin.
“Kufijtë e fuqisë ushtarake ruse tani janë të qarta – e paaftë për të luftuar disa luftëra njëkohësisht, ndërkohë që ngec në Ukrainë,” tha Ash.
Përfituesit kryesorë: SHBA, Turqia dhe Izraeli
Për SHBA-në, rënia e Asadit dhe dobësimi i Rusisë dhe Iranit përfaqësojnë një fitore strategjike. Sipas analistëve, presidenti i zgjedhur Donald Trump do të përballet me një situatë ku kundërshtarët kryesorë janë dobësuar ndjeshëm, duke i dhënë Uashingtonit një avantazh të ri në Lindjen e Mesme.
Turqia është gjithashtu ndër përfituesit kryesorë. Si një nga mbështetësit kryesorë të grupeve opozitare kundër Asadit që nga fillimi i luftës civile në vitin 2011, Ankaraja tani shihet si aktori më i fuqishëm i jashtëm në Siri.
“Turqia mund të përfitojë ndjeshëm nga ky ndryshim, por vetëm nëse tranzicioni drejt një qeverie të re ndodh pa kaos,” tha Wolfango Piccoli, bashkëpresident i firmës së rrezikut Teneo.
Për Izraelin, dobësimi i Iranit përfaqëson një fitore strategjike. Siria ka qenë një rrugë kyçe furnizimi për Hezbollahun dhe Asadi ka qenë një aleat i fortë i Teheranit. Analistët besojnë se dobësimi i Iranit mund të zvogëlojë ndikimin e tij në rajon dhe t’i japë Izraelit më shumë hapësirë veprimi në përballjen me kërcënimet nga Teherani.
Një ndikim i madh në tregjet dhe politikat globale
Ekspertët paralajmërojnë se ndryshimi i regjimit në Siri ka potencial për të ndryshuar ekuilibrin global të fuqisë. Në një analizë, David Roche nga Quantum Strategy tha se rënia e Asadit përfaqëson një nga ndryshimet më të mëdha gjeopolitike që dobëson “Boshtin e Autokracive” të përbërë nga Rusia dhe Irani.
Megjithatë, analistët paralajmërojnë se pasojat e ndryshimit të regjimit në Siri do të varen nga aftësia e grupeve opozitare për të ndërtuar një qeveri funksionale dhe për të shmangur përplasjet për pushtet. Sipas Piccoli, Siria do të ketë nevojë për miliarda dollarë ndihma dhe investime për t’u rindërtuar dhe për të siguruar stabilitet afatgjatë.
