Indekset e nivelit të çmimeve tregojnë se sa të shtrenjta apo të lira janë mallrat dhe shërbimet në vende të ndryshme të Evropës, në raport me fuqinë blerëse.
Sipas të dhënave të fundit nga Eurostat për vitin 2024, vendet e Evropës Perëndimore dhe Veriore kanë nivelet më të larta të çmimeve, edhe pse kjo nuk përfshin të ardhurat e banorëve. Ndërkohë, çmimet ndryshojnë ndjeshëm edhe mes vendeve fqinje si Austria dhe Hungaria, apo Gjermania dhe Polonia.
Por si mund të krahasojmë më mirë çmimet në Evropë dhe cilat janë vendet më të shtrenjta e më të lira në kontinent?
Çfarë janë indekset e nivelit të çmimeve?
Indekset e nivelit të çmimeve (Price Level Indices – PLI) krahasojnë çmimet e mallrave dhe shërbimeve në secilin vend me mesataren e Bashkimit Evropian (BE), duke përdorur një metodë të quajtur Fuqia Blerëse (Purchasing Power Parities – PPP).
Sipas Eurostat, PPP funksionon si një “monedhë e përbashkët” artificiale, që tregon sa mund të blejnë njerëzit me të njëjtën shumë parash në vende të ndryshme. Të dhënat bazohen në anketime të çmimeve për më shumë se 2,000 produkte dhe shërbime, në 36 vende evropiane.
Si maten dhe krahasohen çmimet?
Ekzistojnë disa indekse që analizojnë kategori të veçanta si ushqimi, pijet, veshjet, hotelet etj. Por për të kuptuar koston e përgjithshme të jetesës, përdoren dy tregues kryesorë:
-
Konsumi aktual individual (AIC) – përfshin të gjitha mallrat dhe shërbimet që konsumohen nga familjet, qoftë të paguara drejtpërdrejt, qoftë të ofruara nga shteti apo organizatat jo-fitimprurëse (si arsimi dhe shëndetësia).
-
Shpenzimet finale të konsumit të familjeve (HFCE) – përfshijnë vetëm ato mallra dhe shërbime për të cilat familjet paguajnë drejtpërdrejt.
Në këtë artikull, Euronews përdor të dhënat AIC, pasi konsiderohen më gjithëpërfshirëse për krahasime ndërkombëtare.
Zvicra, vendi më i shtrenjtë dhe Turqia, më e lirë
Sipas të dhënave të vitit 2024:
-
Zvicra është vendi më i shtrenjtë në Evropë, me çmime 184% të mesatares së BE-së, që do të thotë 84% më të larta se mesatarja.
-
Turqia është më e lira, me çmime 47% të mesatares së BE-së, pra 53% më të ulëta se mesatarja.
Kjo do të thotë se jetesa në Zvicër është 3.9 herë më e shtrenjtë se në Turqi – një kontrast i thellë midis vendeve evropiane.
Brenda BE-së: Luksemburgu më i shtrenjtë, Bullgaria më e lirë
Në Bashkimin Evropian:
-
Luksemburgu është vendi më i shtrenjtë, me çmime 151% të mesatares së BE-së.
-
Bullgaria dhe Rumania janë më të lirat, me çmime rreth 57% të mesatares.
Kjo do të thotë se Luksemburgu është rreth 2.7 herë më i shtrenjtë se Bullgaria dhe Rumania.
Dhjetë vendet me çmime më të larta në BE:
-
Luksemburg (151%)
-
Danimarkë (143%)
-
Irlandë (141%)
-
Finlandë
-
Suedi
-
Holandë
-
Belgjikë
-
Austri
-
Gjermani (109%)
-
Francë (108%)
Ndërkohë, Italia (98%) dhe Spanja (91%) janë nën mesataren e BE-së.
Pse vendet nordike dhe EFTA janë kaq të shtrenjta?
Vendet e Evropës Veriore dhe ato të Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA) si Zvicra, Islanda dhe Norvegjia kanë çmime jashtëzakonisht të larta. Sipas analizave të mëhershme, kjo lidhet me produktivitet të lartë të punës dhe paga të larta.
Siç shpjegon Filippo Pallotti, doktorant në Ekonomi në University College London, “vendet më të shtrenjta janë shpesh edhe më produktivet. Kur sektori i prodhimit ose teknologjisë rritet, kjo shtyn pagat lart edhe në sektorë jo-produktivë si berberët, hoteleria apo pasuritë e paluajtshme.”
Pallotti thekson se faktorët që ndikojnë në këtë produktivitet janë: investimet në teknologji, cilësia e institucioneve, niveli i edukimit, infrastruktura dhe investimet e huaja.
Çmimet ndryshojnë edhe sipas kategorive
Përtej kostos së përgjithshme të jetesës, disa kategori shërbimesh apo produktesh kanë ndryshime ekstreme. Për shembull:
-
Alkooli dhe duhani janë 3 herë më të shtrenjta në Irlandë (205%) krahasuar me Bullgarinë (69%).
A përfshihen të ardhurat në këto krahasime?
Jo. Këto indekse nuk përfshijnë të ardhurat e njerëzve. Ato matin vetëm çmimet e mallrave dhe shërbimeve. Kjo do të thotë se një person në një vend të shtrenjtë mund të përballojë më shumë nëse ka paga më të larta – dhe anasjelltas.
Indekset e nivelit të çmimeve ofrojnë një pasqyrë të qartë për kostot e jetesës në Evropë. Ato tregojnë se, edhe pse jemi në një kontinent të përbashkët, hendeku ekonomik midis vendeve mbetet i madh dhe jo vetëm në çmime, por edhe në aksesin real ndaj mallrave dhe shërbimeve.
