Shqipëria ka shënuar përmirësimin më të madh në renditjen e saj ndër vite, duke u ngjitur nga vendi i 84-t në vitin 2024 në vendin e 67-të në edicionin e Indeksit Global të Inovacionit 2025 (GII), që publikohet nga Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale (WIPO).
Ky indeks vlerëson aftësitë inovative të 139 ekonomive në mbarë botën, përmes rreth 80 treguesve, të ndarë në dy kategori kryesore: “inpute të inovacionit” (investimet, infrastruktura, arsimi etj.) dhe “outpute të inovacionit” (rezultatet konkrete që rrjedhin nga këto investime, si teknologji, publikime shkencore apo produkte kreative).
Përparim i dukshëm në inputet e inovacionit
Në vitin 2025, Shqipëria renditet e 53-ta në botë për inputet e inovacionit, duke u ngjitur me 13 vende krahasuar me një vit më parë. Ky rezultat pasqyron përmirësime në fusha si:
-
Institucionet (vendi i 47-të)
-
Infrastruktura (vendi i 40-të, rezultati më i lartë i Shqipërisë)
-
Sofistikimi i tregut (vendi i 47-të)
-
Sofistikimi i biznesit (vendi i 61-të)
Ndërkohë, vendi renditet i 82-ti për outputet e inovacionit, çka tregon se Shqipëria ende nuk arrin të përkthejë plotësisht investimet në rezultate konkrete në fushën e kërkimit dhe zhvillimit.
Pozicioni krahasues në rajon dhe në botë
-
Në nivel botëror: Shqipëria mban vendin 67 nga 139 ekonomi.
-
Ndër vendet me të ardhura mesatare të larta: Shqipëria renditet e 16-ta nga 36 ekonomi.
-
Në nivel evropian: vendi renditet i 36-ti nga 39 ekonomi.
Sipas WIPO-s, Shqipëria performon “në përputhje me nivelin e zhvillimit të saj ekonomik”, pra në linjë me pritshmëritë për një vend me të ardhura mesatare të larta.
Përmirësim i ndjeshëm në krahasim me vitet e mëparshme
| Viti | Pozicioni në GII |
|---|---|
| 2020 | 83 |
| 2021 | 84 |
| 2022 | 84 |
| 2023 | 83 |
| 2024 | 84 |
| 2025 | 67 |
Ky përparim e vendos Shqipërinë ndër ekonomitë me rritjen më të madhe të performancës inovative gjatë vitit të fundit.
Forcat dhe dobësitë e inovacionit në Shqipëri
Sipas raportit të GII 2025, forcat më të mëdha të Shqipërisë janë:
-
Përdorimi i energjisë me karbon të ulët – vendi i 6-të në botë
-
Zhvillimi i klasterëve ekonomikë – vendi i 7-të
-
Rritja e produktivitetit të punës – vendi i 9-të
Ndërsa pikat më të dobëta përfshijnë:
-
Eksportet dhe importet e teknologjisë së lartë (vendet 122–128)
-
Publikimet kërkimore të bashkëpunuara mes universiteteve dhe industrisë (vendi 124)
-
Indeksi i kërkimeve shkencore (H-index) (vendi 122)
-
Mungesë e universiteteve në renditjen botërore QS
-
Mungesë e kompanive “unicorn” dhe markave ndërkombëtare në top 5,000
Në përgjithësi, Shqipëria ka performancë të ulët në kërkimin shkencor dhe në lidhjet universitet–industri, që mbeten faktorë kyç për gjenerimin e inovacionit të qëndrueshëm.
Investimet dhe ndikimi social
Sipas Global Innovation Tracker 2025, Shqipëria ka pasur përmirësime në 5 tregues afatshkurtër, përfshirë:
-
Investimet në shkencë dhe inovacion,
-
Adoptimin e teknologjisë,
-
Dhe ndikimin socio-ekonomik të inovacionit.
Në të njëjtën kohë, dy tregues janë përkeqësuar, kryesisht në lidhje me numrin e marrëveshjeve të kapitalit sipërmarrës dhe krijimin e aplikacioneve mobile.
Ekonomia dhe niveli i zhvillimit
-
Të ardhurat për frymë (PPP): 21,376 dollarë
-
Popullsia: 2.8 milionë
-
Prodhimi i Brendshëm Bruto (PPP): 58.2 miliardë dollarë
Shqipëria renditet në grupin e ekonomive me të ardhura mesatare të larta, dhe ndonëse performon poshtë mesatares së Evropës, ajo tejkalon mesataren e grupit të saj ekonomik në disa fusha, si institucionet, infrastruktura dhe tregjet.
Një hap përpara, por rrugë e gjatë përpara
Raporti thekson se Shqipëria është ndër vendet që kanë rritur ndjeshëm aftësitë inovative, por ende ka vështirësi në kthimin e investimeve në rezultate konkrete, sidomos në kërkim shkencor dhe teknologji të avancuara.
Për të forcuar pozitën e saj në vitet në vijim, rekomandohet rritja e fondeve për R&D (kërkim dhe zhvillim), nxitja e bashkëpunimit mes universiteteve dhe bizneseve, dhe zhvillimi i politikave për mbështetjen e startup-eve teknologjike.
