Një studim i ri sugjeron se kriza klimatike, përmes shkrirjes së akullnajave dhe kapakëve të mëdhenj të akullit, mund të çlirojë një valë të re shpërthimesh vullkanike me intensitet të lartë.
Humbja e akullit e ul presionin mbi dhomat nëntokësore të magmës, duke e bërë më të mundshme dhe më të fuqishme shpërthimet. Ky proces është vërejtur më parë në Islandë një ishull i veçantë që ndodhet në një kufi tektonik mes pllakave oqeanike por hulumtimi i fundit në Kili është ndër të parët që vërteton një rritje të aktivitetit vullkanik në një kontinent pas fundit të epokës së fundit të akullnajave.
Ngrohja globale e shkaktuar nga djegia e lëndëve fosile po shkrin me ritme të përshpejtuara akullnajat dhe mbulesat akullnajore në të gjithë botën. Sipas studiuesve, rreziku më i madh i një vale të re shpërthimesh vullkanike ndodhet në Antarktidën Perëndimore, ku të paktën 100 vullkane qëndrojnë nën një shtresë shumë të trashë akulli – e cila ka shumë gjasa të zhduket në dekadat dhe shekujt e ardhshëm, si pasojë e ngrohjes së Tokës.
Shpërthimet vullkanike si pjesë e një cikli të rrezikshëm
Shpërthimet vullkanike mund të kenë një efekt afatshkurtër ftohës për planetin duke lëshuar grimca reflektuese në atmosferë që pengojnë rrezet e diellit. Megjithatë, nëse shpërthimet janë të vazhdueshme, ato mund të çlirojnë sasi të mëdha të gazeve serrë, si dioksidi i karbonit (CO₂) dhe metani, duke përshpejtuar më tej ngrohjen globale.
Ky fenomen mund të krijojë një qark të mbrapshtë: temperaturat në rritje shkaktojnë shkrirjen e akullit, gjë që nxit më shumë shpërthime vullkanike, të cilat çlirojnë gazra që e nxehin planetin edhe më shumë.
“Me tërheqjen e akullnajave për shkak të ndryshimeve klimatike, gjetjet tona sugjerojnë se këta vullkane priren të shpërthejnë më shpesh dhe në mënyrë më shpërthyese,” tha Pablo Moreno-Yaeger, studiues në Universitetin e Wisconsin-Madison, SHBA, dhe udhëheqës i kërkimit.
Studimi i realizuar në Andet e Kilit
Kërkimi u prezantua në konferencën e gjeokimisë Goldschmidt në Pragë dhe aktualisht ndodhet në fazën përfundimtare të rishikimit shkencor për botim.
Studiuesit vendosën kampe në lartësi të mëdha në Andet e Kilit, mes vullkaneve aktive dhe atyre të fjetura. Puna u përqendrua veçanërisht në vullkanin Mocho-Choshuenco, ku u përdor datimi me radioizotope për të përcaktuar moshën e shkëmbinjve vullkanikë të krijuar para, gjatë dhe pas epokës së fundit akullnajore – kur zona ishte mbuluar nga një shtresë akulli 1,500 metra e trashë nga mbulesa akullnajore e Patagonisë.
Analiza e mineraleve në shkëmbinj gjithashtu zbuloi temperaturat dhe thellësitë në të cilat këto shkëmbinj janë formuar.
Presioni i akullit e shtyn shpërthimin, por e bën më të rrezikshëm
Të dhënat treguan se gjatë periudhës me shtresë të trashë akulli, ndërmjet 26,000 dhe 18,000 viteve më parë, volumi i shpërthimeve ishte i shtypur, duke lejuar që një rezervuar i madh magme të grumbullohej në një thellësi prej 10–15 km nën sipërfaqe. Me fillimin e shkrirjes së akullit, rreth 13,000 vite më parë, presioni mbi dhomën e magmës u ul, gazrat brenda magmës u zgjeruan dhe ndodhën shpërthime të fuqishme.
“Pas deglaciacionit, vullkani fillon të shpërthejë më shpesh dhe gjithashtu ndryshon përbërjen e tij,” tha Moreno-Yaeger.
Kur shpërthimet janë të penguara për një kohë të gjatë, magma ka më shumë kohë për të shkrirë shkëmbinjtë rrethues të korës, gjë që e bën atë më viskoze dhe shumë më shpërthyese në momentin e çlirimit.
“Studimi ynë tregon se ky fenomen nuk është i kufizuar vetëm në Islandë, ku është vërejtur një rritje e vullkanizmit, por mund të ndodhë gjithashtu në Antarktidë, si dhe në rajone të tjera kontinentale si Amerika e Veriut, Zelanda e Re dhe Rusia,” shtoi ai.
Nevojë për më shumë kërkime mbi lidhjen klimë–vullkan
Studimet e mëparshme kanë treguar se aktiviteti vullkanik është rritur globalisht nga dy deri në gjashtë herë pas fundit të epokës së fundit të akullnajave. Por studimi kilian është ndër të parët që shpjegon në mënyrë të detajuar si ndodh ky fenomen.
Një fenomen i ngjashëm është vërejtur edhe në Kaliforninë Lindore në vitin 2004, përmes analizës së shkëmbinjve në rajon.
Një rishikim i fundit nga shkencëtarë të fushës theksonte se ka pasur pak studime mbi ndikimin e krizës klimatike në aktivitetin vullkanik, dhe se më shumë kërkime janë “jetikisht të rëndësishme” për të kuptuar dhe përgatitur më mirë pasojat e shpërthimeve për njerëzit dhe jetesën e tyre, si dhe për të kuptuar më mirë ciklet e ndërsjella mes klimës dhe vullkaneve, që mund të përshpejtojnë krizën klimatike.
Për shembull, pritet që reshjet ekstreme të shiut – të nxitura nga klima – të nxisin shpërthime vullkanike edhe më të dhunshme në të ardhmen.
