Susan Orlean është prej dekadash shkrimtare e stafit të The New Yorker dhe autore e disa librave bestseller, përfshirë The Orchid Thief, i cili u përshtat në filmin e vlerësuar me çmim Oscar, Adaptation. Libri i saj më i ri, Joy Ride, është tërheqës dhe plot humor, që rrëfen rrugëtimin e saj të jashtëzakonshëm në shkrim dhe, njëkohësisht, shërben si një udhëzues frymëzues me këshilla praktike për këdo që nis një projekt krijues.
Orlean ka ndërtuar një karrierë unike duke ndjekur kureshtjen e saj, duke marrë rreziqe krijuese dhe duke e trajtuar shkrimin si një biznes që ajo e menaxhon vetë. Më poshtë janë përmbledhur mësimet kryesore nga paraqitja e saj në podcast-in How Success Happens, për t’i kthyer këshillat e saj në veprim konkret.
Si ta kuptosh nëse një ide e madhe ia vlen
Sipas Susan Orlean, instinkti për të kuptuar nëse një ide vlen vite pune është “ndoshta aftësia më e rëndësishme” që mund të zhvillosh, qoftë duke shkruar një libër apo duke ndërtuar një biznes. Kur i lind një ide e re, ajo nuk hidhet menjëherë në punë. Përkundrazi, përpiqet ta shtyjë mënjanë, ta harrojë dhe vëzhgon me kujdes nëse ideja vazhdon të rikthehet e ta “ngacmojë” si shkrimtare dhe si lexuese.
Ajo normalizon edhe dyshimin, duke shpjeguar se humbja e besimit në mes të procesit nuk është domosdoshmërisht shenjë për t’u dorëzuar, por një fazë e natyrshme kur nis nga zero dhe teston atë që po bën. Sfida e vërtetë, thotë ajo, është të mësosh të dallosh frikën apo dembelizmin e zakonshëm nga momenti i thellë i realizimit se “kjo në fakt nuk është aq ide e mirë sa mendova në fillim”.
Kur një ide të emocionon, bëj qëllimisht një hap pas, shiko nëse ajo rikthehet vazhdimisht dhe vetëm atëherë investo kohën, paratë dhe energjinë për ta ndërtuar.
Trajtoje krijimtarinë si një biznes
Edhe pse është shkrimtare e stafit të The New Yorker, Susan Orlean e përshkruan veten si “ e vetëdrejtuar dhe e vetëpunësuar”, duke zgjedhur çdo projekt ashtu si një sipërmarrës zgjedh çfarë të ndërtojë më pas. Ajo kalon muaj apo vite vetëm në kërkim dhe hulumtim duke intervistuar, lexuar dhe thelluar njohuritë para se të shkruajë një fjalë të vetme. Sipas saj, duhet së pari të jesh “nxënës” i një teme, përpara se të fitosh të drejtën të bëhesh “mësues”.
Për të shmangur mbingarkesën, ajo i shtyp shënimet, i kalon në kartela indeksi dhe vendos një kuotë të rreptë ditore prej 1,000 fjalësh. Ajo e krahason këtë me vrapimin e tre kilometrave, në vend të një stërvitjeje të paqartë. Ky objektiv konkret, thotë Orlean, e “çmitizoi” procesin dhe e ndihmoi të shmangte idenë e paqëndrueshme të të ulurit për të “shkruar librin tim”, gjë që sipas saj është e pamundur.
Drejto punën tënde krijuese si një biznes, përcakto detyra të qarta, ndërto një sistem të përsëritshëm dhe mbaje veten përgjegjës për objektiva të thjeshta e konkrete ditore.
Redaktimi (dhe feedback-u) të bën më të fortë
Susan Orlean është e drejtpërdrejtë kur flet për shkrimtarët që romantizojnë “prozat e pavdekshme” dhe i urrejnë redaktimet. Sipas saj, ata që mendojnë se redaktimi e shkatërron punën e tyre “me shumë gjasë nuk janë shkrimtarë shumë të sofistikuar”. Ajo vlerëson redaktorët e mirë që respektojnë zërin e saj dhe fokusohen te qartësia, përsëritjet dhe tek ajo që ka nevojë për më shumë ose më pak theks, duke i quajtur ata “lexues shumë të mirë”.
Kur një redaktor shpreh konfuzion ose bën pyetje, Orlean beson se ato kanë gjithmonë vlerë. Për të, hapja ndaj diskutimit, debatit dhe kundërshtimit të arsyetuar është pjesë e një praktike krijuese të pjekur, jo një kërcënim për talentin. Ajo e krahason këtë proces me testimet e vazhdueshme që bëjnë sipërmarrësit, kur përballen me pengesa dhe duhet të vendosin nëse do të përshtasin apo do të braktisin një ide.
Kërko feedback të fortë dhe të menduar mirë, dhe trajtoje atë si një tregues real për idetë e tua, jo si një sulm ndaj aftësive të tua.
