Kuptimi i autizmit ka evoluar ndjeshëm që nga koha kur termi u prezantua për herë të parë në vitin 1911. Sipas NHS në Mbretërinë e Bashkuar, çrregullimi i spektrit të autizmit (ASD) nuk shihet më si një “sëmundje” apo “sindromë”, por si një grup karakteristikash që ndryshojnë në lloje dhe seriozitet.
Megjithatë, pavarësisht këtij përparimi, shkencëtarët ende po përpiqen të kuptojnë shumë aspekte të gjendjes.
Kjo përfshin shkaqet themelore që kontribuojnë në autizëm, ose rrisin gjasat e shfaqjes së tij, megjithëse kërkimet aktuale kryesisht tregojnë për një kombinim të faktorëve gjenetikë dhe mjedisorë. Një faktor i tillë është infeksioni gjatë shtatzënisë, siç është gripi, i cili ka qenë fokusi i studimeve të gjera si te modelet e kafshëve ashtu edhe te njerëzit.
Ndërsa kjo lidhje mund të mos jetë domosdoshmërisht shkaktare, që do të thotë se kontraktimi i gripit gjatë shtatzënisë nuk garanton që një fëmijë të zhvillojë autizëm, hulumtimet tregojnë se infeksione të tilla mund të jenë një faktor kontribues.
A çon gripi gjatë shtatzënisë në autizëm?
“Puna jonë sugjeron që gratë që kanë episode febrile, që kanë numër të lartë të antitrupave që shkojnë deri në herpes simplex të tipit 2, të cilat raportojnë grip dhe kanë dokumentacion të gripit, janë të gjitha në rrezik më të lartë për të pasur fëmijë që më pas do të marrin një diagnozë ASD”, tha Dr Ian Lipkin.
Lipkin ishte autori i vjetër i një studimi që hulumtoi lidhjen e mundshme midis marrjes së gripit gjatë shtatzënisë dhe rrezikut të autizmit tek fëmijët.Studimi u fokusua në rastet e gripit të konfirmuara nga laboratori, në vend që të mbështetej vetëm në përgjigjet e anketës, ose të dhënat mjekësore dhe gjeti disa prova të rritjes së rrezikut të ASD kur gripi i diagnostikuar në laborator shoqërohej me simptoma të rënda të vetë-raportuara.
“Asnjë nga këto nuk është befasuese. Dua të them, ne u themi grave që të mos pinë gjatë shtatzënisë, të mos marrin barna të caktuara gjatë shtatzënisë, të mos pinë duhan gjatë shtatzënisë, kështu që pse të habitemi që një faktor tjetër mjedisor mund të mos jetë gjithashtu i rëndësishëm në sfidimin e zhvillimit normal të fetusit”, tha Lipkin.
Autorët thanë se nëse infeksionet po kontribuonin në një rrezik të shtuar të autizmit, kjo mund të mos jetë për shkak të vetë virusit, por më tepër nga reagimi i sistemit imunitar të nënës dhe inflamacionit që ai shkaktoi.
Pse infeksionet virusale në shtatzëni mund të çojnë në autizëm?
Për të kuptuar më mirë se çfarë ndodh me fetusin kur nëna merr një infeksion që çon në autizëm, studiuesit kanë studiuar modelet e kafshëve.
Dr Irene Sanchez Martin, e cila është një studiuese postdoktorale në laboratorin Cold Spring Harbor në SHBA, kohët e fundit prezantoi gjetjet nga studimi i saj i vazhdueshëm me bazë kafshët që shikon se si inflamacioni gjatë shtatzënisë mund të kontribuojë në çrregullimet neurozhvillimore te fëmijët.
Hulumtimi i saj, u krye në modele minjsh dhe zbuloi se aktivizimi i imunitetit të nënës (MIA) gjatë shtatzënisë është i lidhur me rezultate të sjelljes të ngjashme me atë që mund të përkthehet si autizëm tek njerëzit.
“Nuk mund të themi se një mi ka autizëm, sepse është një sindromë tjetër, por ato mund të zhvendosin disa sjellje, anomali, që mund të shoqërohen me çrregullime neurozhvillimore, që zakonisht janë autizmi si dhe skizofrenia,” shpjegoi ajo. Hulumtimi u përqëndrua gjithashtu në studimin e efekteve të menjëhershme të ekspozimit të minjve shtatzëna ndaj viruseve, për të cilat Sanchez Martin tha se mund të jetë e barabartë me përafërsisht tremujorin e parë te njerëzit.
Ajo tregoi se sapo sistemi imunitar i nënës u aktivizua pas simulimit të infeksioneve, kishte shenja të hershme të deficiteve zhvillimore në embrion edhe brenda 24 orëve nga ekspozimi. Është interesante se deficitet e zhvillimit ishin më së shumti të pranishme tek embrionet mashkullore dhe jo tek ato femra, tha ajo.
Ndërsa Sanchez Martin theksoi se këto rezultate mund të mos përkthehen plotësisht tek njerëzit për shkak të përdorimit të modeleve të miut, ajo shtoi se ato mund të sjellin në dritë komponentë që ndihmojnë në shpjegimin e faktorëve që çojnë në autizëm, duke pasur parasysh se studimet e minjve lejojnë krahasime midis embrioneve nga e njëjta nënë.
Gjetjet ishin se ndërprerjet në mjedisin e fetusit si lëngu amniotik ose placenta mund të shpjegojnë pse disa ishin në rrezik më të lartë të anomalive në zhvillim.
“Në thelb, kjo na bën të kuptojmë se është inflamacioni që është faktori i cili lidhet me këto probleme”, tha Sanchez Martin.
Lipkin shtoi gjithashtu se “nivelet e ngritura të citokineve të lidhura me inflamacionin” ishin të zakonshme tek gratë që kishin fëmijë të cilët u diagnostikuan më pas me autizëm.
“Pra, ne mendojmë se është inflamacioni, jo agjenti specifik infektiv dhe ka shumë mënyra se si mund të shkaktohen,” tha ajo.
