Ngrohja e tundrës globale – shkurret dhe barërat po shtohen, duke zëvendësuar bimët e zakonshme të tundrës si likenet dhe myshqet ka sjellë ndryshime të papritura, duke ngritur shqetësime për ekosistemet e brishta dhe njerëzit që varen prej tyre.
Shkencëtarët që studiojnë bimët në Arktik thonë se ekosistemet që mbështesin jetën në zonat më të ashpra të planetit po ndryshojnë në mënyra të papritura – një “sinjal i hershëm” i ndikimit të thellë që po shkakton ndryshimi klimatik.
Gjatë katër dekadave, 54 studiues kanë ndjekur mbi 2,000 komunitete bimore në 45 zona, nga Arktiku i Kanadasë deri në Alaskë dhe Skandinavi. Ata zbuluan se ndryshimet e mëdha në temperaturë dhe në kohëzgjatjen e stinës së rritjes nuk prodhuan “fitues” apo “humbës” të qartë. Në disa rajone pati shtim të madh të shkurreve dhe barërave, ndërsa bimët me lule u pakësuan – pasi ato kanë vështirësi të rriten nën hijen që krijojnë bimët më të gjata.
Rezultatet, e publikuara në revistën Nature, plotësojnë boshllëqe të rëndësishme për ekipet që po përballen me ndryshimet klimatike në terren.
“Në të gjithë Arktikun, po shohim një ngrohje katër herë më të madhe se pjesa tjetër e planetit. Prisnim të shihnim prirje të qarta. Sepse në zona të tjera të botës kjo ndodh,” tha Mariana García Criado, autore kryesore e studimit dhe kërkuese pasdoktorature në Universitetin e Edinburgut. “Por Arktiku është një vend i veçantë dhe shpesh i paparashikueshëm.”
Studiuesit zbuluan më shumë larmi bimësie në zonat më të ngrohta dhe më jugore, ndërsa ndryshimet më të mëdha – si në shtimin ashtu edhe në humbjen e bimësisë – ndodhën në zonat ku rritja e temperaturës ishte më e lartë.
Në Arktikun perëndimor të Kanadasë, për shembull, kërkuesja Isla Myers-Smith dhe ekipi i saj “Team Shrub” kanë dokumentuar ndryshime të shpejta në ekosistem: tundra po “jeshilon” me ritme të shpejta, ndërsa shkurret si shelgjet po përhapen drejt veriut dhe rriten më shumë.
Shkurret janë shumë konkurruese – rriten më lart, krijojnë hije dhe përthithin më shumë burime, duke dëbuar bimët e ulëta si kuma (cottongrass), myshqet dhe likenet, të cilat kërkojnë qindra ose mijëra vjet për të u rritur. Temperatura më të larta dhe sezoni më i gjatë i rritjes nënkuptojnë se ky trend do të vazhdojë, dhe në të gjithë Arktikun pritet shtim i numrit dhe shumëllojshmërisë së bimëve.
“Zakonisht kur mendojmë për ndikimet e klimës, mendojmë për humbje të biodiversitetit. Por në tundrën ku rritja është e kufizuar nga temperatura, ndryshimi klimatik ka shumë fytyra,” tha ajo në një deklaratë.
Megjithëse një shtim i biodiversitetit mund të duket pozitiv, ekspertët paralajmërojnë se ky ndryshim ka një çmim të lartë.
“Këto ekosisteme janë shumë të brishta dhe çdo ndryshim në përbërjen e bimëve ndikon gjithçka tjetër. Ndryshimet fillojnë me bimët, dhe kur ato zhvendosen, gjithçka tjetër i ndjek,” tha García Criado, duke shtuar se kaributë, që ushqehen me likene në zonat e zhveshura të tundrës, janë ndër më të rrezikuarit.
“Këto ndryshime ndikojnë zinxhir tek kafshët që varen nga këto bimë, ushqimi për komunitetet lokale dhe indigjene që jetojnë në Arktik, dhe në funksionimin e të gjithë ekosistemit.”
Greg Henry, profesor i gjeografisë në Universitetin e Kolumbisë Britanike, që ndihmoi në ngritjen e sistemit të të dhënave të studimit, tha se kërkimi përfshiu mijëra orë pune në kushte ekstreme, me stuhi, insekte të bezdisshme dhe ndonjëherë edhe takime me arinj polarë.
Megjithatë, studiuesit nuk patën të dhëna të mjaftueshme për të përfshirë në analizë myshqet dhe likenet, që janë shumë të rëndësishme për ekosistemin, sidomos në Arktik, ku ka shumëllojshmëri të pasur të tyre.
García Criado tha se rezultatet tregojnë sa e vështirë është të kuptosh plotësisht ndikimet e ndryshimeve klimatike në natyrë – dhe sa shpesh Arktiku shërben si sinjal paralajmërues për pjesën tjetër të botës.
“Të gjitha këto ndryshime që po vërejmë nuk kufizohen vetëm në Arktik. Ne i shohim fillimisht atje, por pasojat do të përhapen shumë më gjerë,” tha ajo. “Duhet t’i kuptojmë këto ndryshime. Dhe duhet të përgatitemi për to. Sepse nuk është më pyetje ‘nëse’ do ndodhin – por kur.”
