Ndërsa shqetësimet rriten në Kinë, Evropë dhe Japoni për një luftë të mundshme tregtare të shkaktuar nga administrata e ardhshme e Donald Trump, vendet në zhvillim gjithashtu duhet të konsiderojnë ndikimet e mundshme mbi ekonomitë e tyre.
Tradicionalisht, këto vende kanë ndjekur një model zhvillimi të bazuar në prodhimin e orientuar drejt eksportit, ku fuqia punëtore me aftësi të ulëta ka qenë shtytësi kryesor i rritjes. Por, me ndryshimet teknologjike dhe politikat proteksioniste në rritje, ky model po bëhet gjithnjë e më i vështirë për t’u ndjekur.
Historikisht, vendet e varfra janë zhvilluar përmes industrisë prodhuese, e cila u ka mundësuar atyre të rrisin produktivitetin dhe të investojnë në infrastrukturë, arsim dhe shëndetësi. Kjo qasje i ka lejuar vendeve si Kina të kalojnë nga krijimi i komponentëve në prodhimin e produkteve të avancuara si automjetet elektrike brenda pak dekadash. Megjithatë, automatizimi po ndryshon ndjeshëm këtë panoramë.
Në shumë fabrika të vendeve në zhvillim, puna njerëzore po zvogëlohet për shkak të avancimeve teknologjike. Ndërtimi i telefonave celularë dhe produkteve të tjera elektronike është bërë kryesisht nga makineritë, duke reduktuar ndjeshëm kërkesën për punëtorë të pakualifikuar. Kjo tendencë është evidente edhe në sektorë më tradicionalë, si industria e tekstileve dhe prodhimi i këpucëve, ku fabrikat po bëhen gjithnjë e më të automatizuara.
Përveç automatizimit, vendet në zhvillim përballen me një konkurrencë të shtuar nga Kina, e cila ka një fuqi punëtore të madhe dhe të kualifikuar që po sfidon si ekonomitë e vendeve më të varfra, ashtu edhe ato të industrializuara. Në të njëjtën kohë, vendet e zhvilluara po zbatojnë politika proteksioniste për të mbrojtur industrinë vendase, duke ngritur barriera tarifore dhe jo-tarifore për importet nga vendet në zhvillim.
Ndërkohë, përparimet në teknologji kanë ulur rëndësinë e punës në sektorin prodhues, duke e bërë më të lehtë për vendet e zhvilluara të rikthejnë disa linja prodhimi brenda kufijve të tyre. Megjithatë, pavarësisht synimeve politike për të krijuar vende të reja pune në industrinë prodhuese, automatizimi e bën këtë një sfidë të madhe.
Rrugë të reja për zhvillim
Ndërkohë që sfidat e reja po kufizojnë mundësitë tradicionale për rritjen ekonomike të vendeve në zhvillim, disa alternativa po shfaqen. Një prej tyre është orientimi drejt eksporteve të shërbimeve të kualifikuara. Në vitin 2023, tregtia globale e shërbimeve u rrit me 5% në terma realë, ndërsa tregtia e mallrave pësoi rënie me 1.2%. Kjo prirje tregon një zhvendosje të rëndësishme, ku shërbimet po bëhen një burim i ri i rritjes ekonomike.
Pandemia COVID-19 përshpejtoi prirjen drejt punës në distancë dhe dixhitalizimit, duke mundësuar që kompani shumëkombëshe të punësojnë ekspertë nga vende të ndryshme pa qenë e nevojshme prania e tyre fizike. Në Indi, kompani si JPMorgan dhe Qualcomm kanë investuar në qendra globale të aftësive, ku inxhinierë, arkitektë, konsulentë dhe avokatë krijojnë zgjidhje inovative për tregun global.
Potenciali i shërbimeve të kualifikuara
Vendet në zhvillim kanë një elitë të vogël, por të aftë, që mund të eksportojë shërbime të kualifikuara me përfitim të madh, sidomos për shkak të diferencave të pagave me vendet e zhvilluara. Punëtorët që flasin anglisht, frengjisht apo spanjisht mund të kenë avantazhe të konsiderueshme në tregun global të shërbimeve. Ndryshe nga prodhimi, shërbimet nuk janë subjekt i barrierave proteksioniste në të njëjtën shkallë, duke e bërë këtë sektor më të favorshëm për zhvillim ekonomik.
Investimi në kapitalin njerëzor
Për të përfituar nga këto mundësi, vendet në zhvillim duhet të investojnë në arsim dhe trajnim profesional. Përmirësimi i cilësisë së punëtorëve mund të arrihet përmes politikave të duhura, si ofrimi i arsimit bazë më cilësor, trajnime për aftësitë teknike dhe forcimi i sistemeve shëndetësore. Për shembull, të diplomuarit në inxhinieri mund të trajnohen në softuerë të avancuar që kërkohen nga kompanitë shumëkombëshe.
Ndërsa prodhimi i orientuar drejt eksportit nuk duhet braktisur plotësisht, vendet në zhvillim duhet të eksplorojnë rrugë të tjera për rritjen ekonomike. Investimi në sektorin e shërbimeve dhe kapitalin njerëzor mund të ofrojë alternativa të qëndrueshme për të ardhmen. Me politikat e duhura, qeveritë mund të krijojnë mundësi të reja për popullatat e tyre dhe të garantojnë një zhvillim më gjithëpërfshirës dhe afatgjatë.
