Pak më shumë se një vit që kur deklaroi se Covid-19 nuk ishte më një emergjencë e shëndetit publik me shqetësim ndërkombëtar dhe se kriza mpox 2022-2023 ishte qetësuar, Organizata Botërore e Shëndetësisë e gjen veten duke paralajmëruar për një krizë tjetër si raste të një lloji tjetër të ri, i virusit mpox u përhap nga Republika Demokratike e Kongos në vende të tjera të Afrikës dhe më gjerë.
Të enjten, drejtori i përgjithshëm i OBSH-së, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, ishte në DRC duke rishikuar situatën në terren pasi organizata lëshoi një apel urgjent për të financuar një plan gatishmërie strategjike globale dhe përgjigjeje mpox prej 135 milion dollarë për të frenuar transmetimin.
Fatkeqësisht, vendet me burimet dhe fuqinë për të ndihmuar në frenimin e shpërthimit kanë qenë të ngadalta për të ofruar ndihmë. Edhe një herë njerëzit po vdesin pasi vaksinat, testet dhe trajtimet që janë të disponueshme në perëndim, dhe që mund të ishin caktuar shumë kohë më parë në vendet në fund të mprehtë, nuk kanë arritur ende.
OBSH po rritet e shqetësuar sepse virusi po ndryshon në një lloj që po përhapet në të gjithë Afrikën dhe përtej saj. Tashmë, 615 persona kanë humbur jetën këtë vit në DRC, ku janë regjistruar 90% e rasteve në Afrikë. Qendrat e Afrikës për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, Afrika CDC, raportuan javën e kaluar 20,000 raste në 13 vende afrikane, pothuajse me siguri një nënvlerësim për shkak të mungesës së mbikëqyrjes adekuate. Tani rastet e para janë regjistruar deri në Tajlandë dhe Suedi.
Tragjedia është se ajo që mund të kishte mbetur një shpërthim lokalisht i përmbajtur është kthyer në një sëmundje vrasëse, sepse vendet që kanë vaksinat kanë qenë të ngadalta në veprim, edhe kur ata ishin të vetëdijshëm se shpërthimi i vitit 2022 çoi në më shumë se 100,000 raste mpox në 121 vende. . Sot, vaksina efektive që mund të ndihmojnë në parandalimin e përhapjes së sëmundjes po grumbullohen në Amerikë dhe Evropë, ndërsa vendet e prekura, përfshirë DRC, nuk kanë marrë ende doza.
Është një problem i zgjidhshëm. Sigurisht që angazhimi i komuniteteve lokale është i nevojshëm për të ndaluar transmetimin. Por mbështetja ndërkombëtare është gjithashtu thelbësore.
Së pari, mijëra vaksina të disponueshme mund të lëshohen tani. CDC e Afrikës vlerëson se kontinentit mund t’i duhen deri në 10 milion doza për t’i dhënë fund shpërthimit, por ky mund të jetë një skenar më i keq i mundshëm që mund të shmanget. Aktualisht, Japonia është zotuar të dhurojë 3 milion doza të vaksinës së saj LC16m8, e cila rekomandohet gjithashtu për fëmijët. Spanja do të dhurojë 500,000 vaksina. Komisioni Evropian është zotuar të dhurojë 215,000 vaksina, ndërsa Gjermania dhe Franca janë zotuar secila veçmas të dhurojnë 100,000. Së shpejti, SHBA do të dërgojë 50,000 doza në DRC. Mbërritja atje e vaksinave të para pritet brenda ditësh dhe do të duhet të merren vendime kyçe për mënyrën më të mirë të ndarjes së këtyre dozave të çmuara. Do të nevojiten më shumë për të përmbushur nevojat e një vendi me pothuajse 100 milionë banorë.
Së dyti, barra mund të ndahet dhe kostoja e dy vaksinave që u nevojiten njerëzve mund të negociohet në rënie. Ndërsa çmimi i tregut midis 70 dhe 100 dollarë, mbetet pengues për vendet më të varfra, natyra globale e kërcënimit tregon pse vendet më të pasura duhet të ndihmojnë. Pandemia dhe puna e Covax, nisma për të garantuar aksesin në vaksinat Covid-19, tashmë demonstrojnë se askush nuk është i sigurt derisa të gjithë të jenë të sigurt dhe koordinimi global për marrjen e vaksinave në vendet e duhura është i domosdoshëm. Për më tepër, krijimi i fundit i mekanizmave globalë si fondi i përgjigjes së parë prej 500 milionë dollarësh i Gavi, aleanca ndërkombëtare e vaksinave që punon për mbrojtjen e fëmijëve, ndihmon në sigurimin e vendeve me të ardhura të ulëta me burime të menjëhershme për përgjigjet e vaksinave ndaj një emergjence të shëndetit publik.
Së treti, ne duhet të rrisim kapacitetin tonë prodhues për të siguruar më shumë furnizim. Kjo do të kërkojë mekanizma të bashkuar të prokurimit të mbështetur nga financimi nga donatorët për të koordinuar blerjet. Mësimi nga Covid-19 është se prodhimi lokal i vaksinave në Afrikë tani duhet të luajë gjithashtu një rol kyç. Prodhuesit perëndimorë të vaksinave duhet të hyjnë në marrëveshje për të transferuar teknologjinë e prodhimit te prodhuesit afrikanë.
Por duhet të veprohet shpejt, sepse tani është urgjente që të financojmë planet e investimeve të përcaktuara nga OBSH për t’u siguruar që ajo mund t’i përgjigjet krizave. Përhapja e mpox na kujton se sëmundjet ngjitëse po rriten duke u bërë shkaku kryesor i vdekshmërisë së parakohshme dhe, për herë të parë në historinë e fundit, numri i fëmijëve që nuk kanë marrë asnjë dozë vaksine. E gjithë kjo shton kërcënimet në rritje për jetën nga konfliktet dhe ngjarjet ekstreme të motit, të cilat përkeqësojnë ndotjen e ajrit dhe kequshqyerjen. OBSH-ja ka nevojë për burime për të vepruar, sepse më shumë se 4 miliardë njerëz nuk kanë akses në shërbimet shëndetësore dhe janë aq të dobët të mbrojtur sa nuk mund të përballojnë të sëmuren. Megjithatë sot, ne i ofrojmë OBSH-së vetëm 30 cent për person në vit për të mbështetur punën e saj shpëtimtare.
Është koha për të lëvizur nga marrëzia e qasjes dorë më dorë. Kjo do të thotë që vendet më të pasura e kalojnë tasin e lypjes vetëm pasi të kenë ndodhur shumë vdekje të shmangshme. Sigurimi afatgjatë financiar për kujdesin e duhur shëndetësor është politika më e mirë e sigurimit në botë.
Nuk duhet parë si kosto, por si një investim kritik, një investim që nëse bëhet përmes OBSH-së do të sjellë një kthim mbresëlënës prej 35 dollarë për çdo 1 dollarë të investuar. Dhe kështu ne kemi nevojë urgjente për vendet donatore që t’i ofrojnë OBSH-së fondet fleksibël dhe të parashikueshëm të nevojshëm për të ekzekutuar strategjinë e saj gjatë katër viteve të ardhshme. Për të kapërcyer ndryshimin midis kontributeve të vlerësuara prej 4 miliardë dollarësh dhe nevojës për 11.1 miliardë dollarë financim të qëndrueshëm për katër vitet deri në vitin 2028, OBSH-së i duhen 7.1 miliardë dollarë, 1.5 miliardë dollarë nga të cilat do të shkojnë drejtpërdrejt në zgjerimin e kujdesit shëndetësor në të ardhura të ulëta dhe të mesme. Kjo duhet të jetë tani në axhendën e çdo vendi donator të madh në prag të G20 të nëntorit, të kryesuar nga presidenti Lula i Brazilit.
Çrrënjosja e lisë në epokën e luftës së ftohtë tregoi se vendet mund të punojnë së bashku dhe të mbledhin vullnetin politik për të mbështetur në mënyrë të qëndrueshme OBSH-në në mospërhapjen e sëmundjeve infektive. Pra, duhet të pyesim: Sa shpërthime të tjera sëmundjesh mund të lejojë bota të ndodhin përpara se të kuptojmë se nëse OBSH nuk do të ekzistonte, do të duhej të krijohej për t’u përballur me sfidat përpara?
