Kompleksi i inferioritetit i referohet një individi me vetëbesim të ulët, ndjenja të pamjaftueshmërisë dhe me ndjenja të vazhdueshme të turpi.
Por cili është kuptimi i kompleksit të inferioritetit më në detaje?
Psikanalistët e përshkruajnë konceptin e kompleksit si:
“Grup i organizuar përfaqësimesh dhe kujtimesh me vlerë të fortë emocionale, pjesërisht ose tërësisht të pavetëdijshme. Një kompleks formohet duke filluar nga marrëdhëniet ndërpersonale të historisë së fëmijërisë dhe mund të strukturojë të gjitha nivelet psikologjike: emocionet, qëndrimet, sjelljen e përshtatur”.
Prandaj, koncepti i kompleksit të inferioritetit, në psikologji, i referohet një sërë vetë-përfaqësimeve që individi ka ndërtuar dhe që shpesh janë përqendrimi i përfaqësimeve të pavetëdijshme që dalin nga historia e marrëdhënieve të dikujt.
Mënyra në të cilën secili prej nesh përfaqëson vetveten është rezultat i kontekstit social dhe kulturor në të cilin jemi rritur, dhe i historisë sonë familjare dhe personale.
Carl Gustav Jung, një nga themeluesit e psikologjisë analitike, hulumtoi konceptin e inferioritetit, duke e lidhur atë me teorinë e tij të arketipeve dhe të pavetëdijes kolektive.
Edhe pse ai kurrë nuk e përmend në mënyrë eksplicite një kompleks inferioriteti, Jung flet për të si rezultat i një shkëputjeje me Vetveten, aspekti më i thellë dhe më autentik i personalitetit.
Kjo shkëputje mund të shkaktohet nga përvoja traumatike ose shtypja e pjesëve vitale të psikikës.
Jung besonte se kompleksi i inferioritetit mund të shfaqej përmes dominimit të arketipave negativë, të tillë si Hija, e cila përfaqëson aspektet e errëta dhe të shtypura të personalitetit.
Prandaj, puna terapeutike, sipas Jung-ut, konsistonte në njohjen dhe integrimin e këtyre aspekteve tek individi për të arritur harmoninë dhe plotësinë psikike.
Kompleksi i inferioritetit në veprën e Sigmund Frojdit, babait të psikanalizës, mund të gjurmohet në kontekstin e teorisë së tij të zhvillimit psikoseksual.
Sipas Frojdit, një përfaqësim i vetvetes në termat e inferioritetit mund të rrjedhë nga përvojat traumatike gjatë fazave të zhvillimit të fëmijërisë, veçanërisht gjatë periudhës së Edipit.
Frojdi besonte se konfliktet e pazgjidhura ose përvojat e zhvlerësimit gjatë kësaj faze mund të lënë një gjurmë të qëndrueshme në psikikën e individit, duke kontribuar në formimin e kompleksit të inferioritetit.
Prandaj, Frojdi e lidhi kompleksin e inferioritetit me kompleksin e Edipit.
Rivaliteti Edipal, në të cilin fëmija krahason veten me figurën prindërore për dashurinë dhe vëmendjen e tjetrit, mund të gjenerojë konflikte që ndikojnë në vetë-perceptimin dhe besimin tek individi në moshë madhore, duke kontribuar në formimin e një ndjenje të vazhdueshme inferioriteti.
Alfred Adler, pionier i psikologjisë individuale, prezantoi konceptin e ndjenjave të inferioritetit si një komponent themelor i personalitetit njerëzor.
Sipas Adler, ndjenja e inferioritetit nuk është domosdoshmërisht një çrregullim, pasi ka qenë një motor për përparimin njerëzor gjatë historisë.
Kompleksi i inferioritetit, nga ana tjetër, është rezultat i një theksimi të ndjenjës së inferioritetit që çon në një perceptim të shtrembëruar të vetvetes në raport me të tjerët, i cili mund të rrjedhë nga përvojat e fëmijërisë.
Adler besonte se kompleksi i inferioritetit mund të çonte në një sërë sjelljesh kompensuese, të tilla si hiper-konkurrueshmëria dhe agresioni, si një mekanizëm mbrojtës në një përpjekje për të kapërcyer ose maskuar ndjenjën e papërshtatshme.
Në strukturën shoqërore, kompleksi i inferioritetit mund të gjenerojë pasiguri dhe frikë për t’u gjykuar, veçanërisht tek individët që ndihen të margjinalizuar ose jo në nivel në krahasim me të tjerët.
Përkundrazi, kompleksi i superioritetit ushqehet me vetëbesim të tepruar, duke i shtyrë ndonjëherë njerëzit të sillen me arrogancë ose përbuzje ndaj atyre që i perceptojnë si inferiorë.
Të dy komplekset mund të jenë rrënjët e konflikteve të brendshme dhe të jashtme dhe të ndikojnë në dinamikën e marrëdhënieve dhe mirëqenien personale.
Një nga shenjat më të dukshme është ndjenja e vazhdueshme e papërshtatshmërisë edhe kur nuk ka arsye konkrete për këtë perceptim.
Prania e vetëvlerësimit të ulët dhe mungesës së besimit në aftësitë personale/profesionale, të cilat kufizojnë mundësitë për rritje.
Mund të ndodhë që një kompleks inferioriteti dhe agresioni të shfaqen së bashku. Agresioni është në fakt një mekanizëm mbrojtës pas të cilit egoja e plagosur mund të fshehë pasiguritë e saj.
Kur vuani nga komplekset e inferioritetit, prireni të jeni tepër të ndjeshëm ndaj kritikave dhe opinioneve të të tjerëve, duke e interpretuar çdo situatë si konfirmim të mungesës tuaj të vlerës.
Kompleksi i inferioritetit dhe narcisizmi
Një nga rezultatet e mundshme të këtij përfaqësimi të varfër të vetvetes është narcisizmi patologjik.
Psikanalisti Rosenfeld, në studimet e tij, identifikon dy lloje të narcisizmit:
- narcisistin e hapur, i cili karakterizohet nga prania e mendimeve për epërsi dhe pavarësi nga të tjerët
- narcisistin e fshehtë, i cili karakterizohet nga “kompleksi i inferioritetit” klasik.
Ndërsa në narcisizmin e hapur personi shfaq vetëvlerësim të lartë dhe vazhdimisht kërkon admirimin e të tjerëve, në narcisizmin e fshehtë personi fsheh një pasiguri të thellë pas modestisë ose përulësisë së dukshme.
Kompleksi i inferioritetit dhe depresioni
Ndjenja e pamjaftueshmërisë dhe pavlefshmërisë personale që karakterizon kompleksin e inferioritetit mund të jenë simptoma tipike të depresionit.
Depresioni është një çrregullim i humorit i karakterizuar nga:
- një ndjenjë e thellë trishtimi
- mosinteresimi për aktivitetet e përditshme
- lodhja
- ndryshimet në oreks ose gjum
- ndjenja e zbrazëtisë ose mungesës së shpresës.
Kompleksi i inferioritetit mund të jetë një faktor që kontribuon në depresion, pasi krahasimi i vazhdueshëm negativ me të tjerët, pasiguria dhe vetëkritika e vazhdueshme mund të dëmtojnë mirëqenien emocionale të një personi.
Kompleksi i inferioritetit në çift
Në marrëdhëniet në çift, kompleksi i inferioritetit mund të ndikojë në ndërveprimet e përditshme me një ndjenjë pamjaftueshmërie ose xhelozie.
Një partner që ndjen një kompleks inferioriteti ndaj tjetrit mund të zhvillojë sjellje posesive ose vetë-sabotuese, duke minuar besimin e ndërsjellë dhe duke krijuar tension në marrëdhënie.
Për më tepër, kur të dy partnerët përjetojnë kompleksin e inferioritetit, çifti rrezikon të ngecë në një cikël vetëzhvlerësimi të ndërsjellë.
Shkaqet e kompleksit të inferioritetit, mund të jenë të rrënjosura në përvojat e fëmijërisë, të tilla si:
- kritika e tepruar
- abuzimi psikologjik, emocional ose fizik
- një mjedis familjar që nuk ofron mbështetjen e duhur emocionale.
Krahasimet e vazhdueshme me të tjerët, veçanërisht në kontekstet sociale ose të punës, mund të nxisin gjithashtu ndjenjat e inferioritetit.
Po kështu, dështimi i përsëritur ose pamundësia për të arritur standardet e vendosura nga vetja ose të tjerët mund të kontribuojnë në formimin e një kompleksi inferioriteti.
Disa njerëz gjithashtu mund ta zhvillojnë këtë kompleks për shkak të traumave ose ngjarjeve stresuese në jetën e të rriturve, të tilla si:
- një ndarje romantike
- sëmundje fizike
- probleme në punë ose humbja e një pune etj
Për më tepër, mesazhet sociale dhe kulturore që promovojnë ideale joreale të bukurisë, suksesit dhe prestigjit mund të përkeqësojnë më tej kompleksin e inferioritetit ndaj një personi ose grupi shoqëror në individët më të cenueshëm.
Për fat të mirë, shumë njerëz që vuajnë nga përvoja të tilla të pamjaftueshmërisë, në një moment të caktuar, ndjejnë një konflikt midis jetës së tyre psikike dhe botës së jashtme e cila i thërret ata të arrijnë qëllimet evolucionare.
